İstanbul Mahkemesi 22 Numaralı Sicil (H. 1107-1108 / M. 1695-1697) cilt: 57, sayfa: 712 Hüküm no: 553 Orijinal metin no: [188b-2] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Diğer ehl-i zimmet reayanın cizyeleri gibi Kıbtiyan taifesinin de cizyelerinin kâğıd ile tahsil edilmesi Tıbku asluhu’r-refî‘ nemakahû el-fakīr ileyhi sübhânehû Mehmed el-müvellâ hilâfeti be-mahkeme-i Mahmud Paşa be-medîne-i Kostantıniyye ufiye anhü. Bundan akdem ehl-i zimmetin ruûsu üzerine mevzû‘ olan cizyeleri vech-i şer‘î üzere evrâk ile cibâyet olunmak üzere bundan akdem hatt-ı hümâyûn-ı sa‘âdet-makrûn sâdır olup hâlâ bi’l-cümleti ehl-i zimmetden cizyeleri kâğıd ile cem‘ olunmak üzere olup lâkin Kıbtiyân tâifesinin cizyeleri tahsîlinde vech-i şer‘î mürâ‘ât olunamamakda cizyeleri malı gereği gibi mazbût ve mahfûz olmadığından mal-ı mîrîye gadr ve noksan terettüb nümâyân olup bunların dahi cizyeleri kâğıd ile cibâyet olunmak fermân olunur ise mîrîye nef‘-i küllî olduğu zâhir olmağla hâliyâ Hazîne-i âmiremde mahfûz olan ma‘den mukāta‘ası defterlerinde yoklandıkda Rumeli ve tevâbi‘i Kıbtiyânı tâifesinin Müslümân nâmında olanlarında maktû‘ nâmıyla altışar yüz altmışar akçe bedel-i maktû‘ları ve keferesinden yedişer yüz otuzar akçe cizyeleri mîr-i Kıbtiyân olanlar tarafından cem‘ ve tahsîl olunageldiği mukayyed bulunup zikrolunan Kıbtiyân tâifesinin Müslümân nâmına olanlarından yine vech-i meşrûh üzere ol mikdâr akçe bedel-i maktû‘ları ve keferesinin dahi üzerlerine edâsı lâzım gelen cizyeleri malları kâğıd ile cibâyet olunmak münâsib olduğu ve bin yüz yedi senesi târihinde zabt ve cibâyet olunmak üzere tâife-i mezbûre elvan kâğıd ile tevzî‘ olunmak için mahâlline kayd ve fîmâ-ba‘d vech-i meşrûh üzere cem‘ olunmak için tâlibine berat ve evrâkı verilmek bâbında sâbıkā Hazîne-i âmiremin baş defterdârı olan Ahmed -dâme ulüvvühû- arz ve telhîs etmeğin mûcebince mahâlline kaydolunup şurûtuyla evrâkı verilmek bâbında fermân-ı âlîşânım sâdır olmağın merhûm Musa Efendi etbâ‘ından işbu râfi‘-i tevkī‘ü’ş-şân-ı şehriyârî kıdvetü’l-emâsil ve’l-akrân Mustafa -zîde kadrühû- mübâşeretiyle Edirne ve İstanbul ve tevâbi‘i aklâmı Kıbtiyân cizye ve maktû‘u ve kadîmde Rumeli Kıbtiyânı’ndan perâkende olup geçip Anadolu’da vâki‘ Kocaili ve Hudâvendigâr ve Biga ve Karası sancaklarında sâkin olan Rumeli Kıbtiyân tâifesinin cizye ve maktû‘ları bin yüz yedi senesine mahsûb olmak üzere evrâk ile tahsîl olunmak için berat-ı âlîşânım verilmek bâbında inâyet recâ etmeğin hakkında mezîd-i inâyet-i pâdişâhânem zuhûra getirip mûmâ-ileyhe der-uhde edip zabt ve tahsîli için bu berat-ı hümâyûn-ı izzet-makrûnu verdim ve buyurdum ki, zikrolunan Edirne ve İstanbul ve tevâbi‘i aklâmı Kıbtiyânı cizye ve maktû‘u ve kadîmden Rumeli Kıbtiyânı’ndan alıp geçip Anadolu’da vâki‘ Kocaili ve Hudâvendigâr ve Biga ve Karesi sancaklarında sâkin olan Rumeli Kıbtiyânı tâifesinin sâkin ve mütemekkin ve gezende Kıbtiyân tâifesi kadîmü’l-eyyâmdan mefrûzü’l-kalem ve maktû‘u’l-kıdem min-külli’l-vücûh serbest olup ve serbestiyyet üzere yed-i vâhidden zabt ve tasarruf olunagelmeğin yine vech-i meşrûh üzere bin yüz yedi Zilhiccesi’nin yirminci gününde zabtolunmak üzere telhîs ve sâdır olan fermân-ı âlîşân mûcebince her bir elviye ve kazâlarda olan Kıbtiyân tâifesinin oldukları mahâl mu‘ayyen olmayıp gezende ve hoş-âyende tâifeden olmağla cizyeleri cibâyetine memûr olanlar herbiri elegetirince ziyâde âdem ile elviye ve kazâları dolaşmağa muhtâc olup ol cihet ile mesârifi ziyâde olduğundan beher hâl câmi‘ olanlara cihet-i ma‘îşet ta‘yîn olunmak iktizâ etmekle bundan akdem ehl-i zimmet kefereden evrâk ile cibâyet olunan cizyelerinden câbîlerine bir varakda dokuz para ve muhâsebeci ve kâtibine birer para ki cem‘an on [189a] para olup taraf-ı mîrîden cizyedârların deynine mahsûb olmak şartıyla ta‘yîn olunmağla zikrolunan Kıbtiyân cizyesi için dahi her bir evrâkdan dokuz para vech-i ma‘âş ve bir para mukāta‘acı ve hulefâsına ve kâtibine emîn-i cizyeleri malından taraf-ı mîrîden mahsûb olmak üzere ta‘yîn olunmak iktizâ edip ve bundan mâ‘adâ zikrolunan Kıbtiyân tâifesi cizyeleri olan kimesneler bir seneye dek tahsîlinde meks üzere olmaları muktezî olduğundan min-ba‘d hâricde vüzerâ ve ümerâ ve mîrimîrân voyvodaları ve subaşıları ve evkāf-ı selâtîn mütevellîleri ve emlâk zâbitleri ve askerî ve sâir ehl-i örf tâifesi min-ba‘d Çingene umûruna karışmamak üzere mîr-i Kıbtiyân olanlar kadîmden serbestiyyet üzere zabtolunagelmeğin yine şurût-ı kadîme mürâ‘ât olunup taraf-ı âhardan bir ferd müdâhale eylememek üzere ve tâife-i mezbûrun cürm-i galîzi sâdır oldukda ba‘de’s-sübût şer‘le iktizâ eden cizyedâr-ı mezbûr tarafından kadîmden icrâ olunageldiği üzere icrâ etdirilip dahi kadîmden olageldiği üzere çeribaşıları birbirlerine kefîl kaydolunup hîn-i tahsîlde firâr eden Çingenelerin cizyeleri çeribaşılarından ve akrabâsından suâl ve taleb oluna ve gezende olan Çingene tâifesi hîn-i tahsîlde kadîmî sâkin oldukları yerlerinden kalkıp mücerred cizyelerin vermemek için âhar kasabât ve kurâlara firâr edip ba‘dehû ele girdiklerinde ellerinde kâğıdları olmayanlardan cizyeleri alındıkdan sonra kadîmî üzere zecren-lehû üçer yüz akçe cerîmeleri alına ve tâife-i mezbûrelerden ba‘zıları mücerred cizye ve maktû‘ları vermemek için hîn-i tahsîlde ba‘zı zu‘amâ ve erbâb-ı tımar ve çavuş ve müteferrika ve sipâh ve yeniçeri ve cebeci ve topçu ve sâir askerî ve ehl-i örf tâifesinin evlerine ve ahırlarına ve çiftliklerine girip tahsîn ve ihtifâ edip mal-ı mîrîye gadr eylemek murâd ederler ise men‘ u def‘ olunup bir vechile müdâhale ve mu‘âraza etdirilmeye ve bi’l-cümle evkāf kurâsında sâkin olan Kıbtiyân tâifesinin havâss-ı selâtîn ve vüzerâ-i izâm ve mîrlivâ ve sâire re‘âyâsıdır deyü cizyeleri vermekde imtinâ‘ etdirilmeyip bu makūlelerin cizyeleri dahi vech-i sâbık üzere cizyedâr-ı mezbûr tahsîl edip ba‘dehû her vakfın defterde kaç re’s cizye tahrîr olunmuş ise ol mikdâr ruûs cizyesi vakfa alıp geldiği vakit cizyesi hesâb üzere evkāf mütevellîlerine taraf-ı mîrîden teslîm olunup ve ba‘zı cizyeleri gayr-ı mahsûr olan evkāfın dahi sinîn-i sâbıkada vakfa ne mikdâr mahsûl mahsûb olunagelmiş ise seneleri ihtilâfına göre hâlet-i vustâsı i‘tibâr olunup ol vech üzere taraf-ı vakfa âid olacak cizyeleri dahi mîrîden mütevellîlerine teslîm olunmak üzere dahi tâife-i mezbûrun vâki‘ olan âmme ve hâssa beytü’l-mâlleri ve yava ve kaçgun ve cürm-i cinâyet ve mal-ı gāib ve mal-ı nukūd ve rüsûm-ı arûsâne ve bâd-ı hevâları ve bi’l-cümle mîrîye âid hukūk ve rüsûmları cüz’î ve küllî her ne ise kadîmden mîr-i Kıbtiyân olanlar tarafından zabt u rabt ve cem‘ ve tahsîl olunageldiği minvâl üzere zabt u rabt ve cem‘ ve tahsîl olunup kadîme mugāyir ve hâliyâ sâdır olan fermân-ı âlîşânım ve cizyedâr-ı mezbûrun sâirîne verilen işbu berat-ı âlîşânımın şurût ve kuyûdunu icrâ etdirip kat‘an hilâfına rızâ ve cevâz göstermeyesin, şöyle bilesin, alâmet-i şerîfe i‘timâd kılasın.