İstanbul Mahkemesi 97 Numaralı Sicil (H.1217-1225 / M. 1802-1810) cilt: 83, sayfa: 148 Hüküm no: 74 Orijinal metin no: [28a-1] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. İstanbul’daki kalafatçı esnafının nizamı Kalafatcı esnâfının nizâmlarına dâir fermân-ı âlî-şân. A‘lemü’l-ulemâi’l-mütebahhirîn, efdalü’l-fudalâi’l-müteverri‘în, yenbû‘u’l-fazli ve’l-yakīn, keşşâfü’l-müşkilâti’d-dîniye, hallâlü’l-mu‘dılâti’l-yakīniye, miftâhu künûzi’l-hakāyık, mısbâhu rumûzi’d-dakāyık, el-muhtassu bi-mezîd-i avâtıfı’l-Meliki’l-fâyık İstanbul Kādısı sudûr-ı ızâmımdan [Mîr Mehmed] Emin Bey -edâmallâhü te‘âlâ fezâilehû- ve akzâ kuzâtü’l-Müslimîn, evlâ vülâti’l-muvahhidîn, ma‘denü’l-fazli ve’l-yakīn, râfi‘u a‘lâmi’ş-şerî‘ati ve’d-dîn, vârisü ulûmü’l-enbiyâi ve’l-mürselîn, el-muhtassu bi-mezîd-i inâyeti’l-Meliki’l-mu‘în Galata ve Hâslar kādıları -zîdet fezâilühümâ- ve mefâhirü’n-nüvvâbi’l-müteşerri‘în Kasımpaşa ve ( ) ve ( ) nâibleri -zîde ilmühûm- tevkī‘-i refî‘-i hümâyûn vâsıl olucak ma‘lûm ola ki Ayvansaray’da kalafatcı ustalarından Veli Usta ve Mehmed Usta ve Hasköy’de Ali Usta Dîvân-ı Hümâyûn’uma arzuhâl edip; ashâb-ı sefâin sefînelerini diledikleri ustaya kalafat ettirdikde âhar ustalar taraflarından müdâhale olunmamak şurût-ı kadîmemizden iken Galata kalafatcı ustaları mugāyir-i emr-i âlî-şân, bunlar paylarını alsınlar sal vermeziz, deyü cevâb ile gadr-i küllî sevdâsında olmalarıyla merkūmûn fakīru’l-hâl ve kesîrü’l-ıyâl olup pîr-perver usta olduğundan Galata Kalafat Yeri ustalarının vâki‘ olan müdâhale ve ta‘ahhüdleri men‘ u def‘ ile sal üzerinde sefîne kalafat ve paylarını beraber ahz eylemeleri için emr-i şerîfim sudûrunu istid‘â-yı inâyet eyledikleri ecilden husûs-ı mezbûr fermân-ı âlî-şânımla sen ki İstanbul Kādısı mevlânâ-yı müşârün-ileyhsin, sana havâle olundukda; İstanbul Hısnı ebvâbından Ayvansaray İskelesi’nde ve Hasköy’de vâki‘ kalafatcı esnâfından merkūmûn Mehmed Usta b. Mustafa ve Veliyüddin Usta b. Mehmed ve Hasköy’de Kalafatcı Uzun Ali Usta b. Hüseyin nâm kimesneler yedlerinde olup diğer arzuhâl zahrına derkenâr olunan bâlâsı mübârek hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn ile muvaşşah bir kıt‘a emr-i âlî-şâna nazar olundukda; Hasköy’de mütemekkin kalafatcı ustaları bundan akdem medîne-i Ebî Eyüb el-Ensârî Mahkemesi’nde meclis-i şer‘de Galata’da kâin Kalafat Yeri ustaları ma‘lûmü’l-esâmî kimesneler muvâcehesinde pîr-perver kalafatcı ustalarından olup ashâb-ı sefâin sefînelerini diledikleri ustaya kalafat ettirdikde âhar ustalar müdâhale ve muhâlefet etmemek şurût-ı kadîmemizden iken Galata Kalafat Yeri ustaları kendi beynlerinde nizâm-ı cedîd ihdâs edip, Hasköy ustaları bir çifteden yedi çifteye dek piyâde ta‘bîr olunur kayıklar ile çamur mavnasından gayri sefâin kalafat etmesinler, deyü bizlere gadr-i küllîleri olmağla şer‘an ve kānûnen gadrleri mündefi‘ olunmasını Hâslar kādısı esbak Ali Efendi huzûrunda istid‘â ve istirhâm ve bi’l-cümle takrîrlerine mutâbık Başmuhâsebe’den muhrec şurût-ı kadîmelerine nazar ettikde Kalafat Yeri ustalarının beynlerinde ihdâs eyledikleri nizâmları şurût-ı kadîmelerine mugāyir ve şer‘-i şerîfe muhâlif olduğu her vechile zâhir ü âşikâr olduğunu Kādı-ı mûmâ-ileyh mufassalan Der-i devlet-medârıma i‘lâm etmeğin, mûcebince Galata’da kâin kalafatcı ustaları bunların sagīr ve kebîr sefâin kalafat etmelerine bir türlü dahl ve ta‘arruz etmesinler, deyü sâdır olan fermân-ı âlî-şânın tenfîzi Kaptan Paşa-yı esbak Gāzi Hasan Paşa’ya tefvîz olunmağın onlar dahi Tersâne-i âmirem Dîvânhânesi’nde, huzûrunda Hâslar Kādısı esbak ve Kasımpaşa Nâibi hazır oldukları hâlde sâdır olan emr-i celîlü’ş-şânı kırâet ve Galata ustaları mezbûrûn Hasköy ustalarının öteden beri pîr-perver usta olup payda müsâvî olduklarını ve şurût-ı nizâm-ı kadîmleri derûn-ı emr-i âlî-şânda tasrîh olunduğu minvâl üzere olduğunu her biri ikrâr ve alay-ı? hidemât-ı mîrîyyelerin inkâr eylediklerinde Hasköy <> kalafatcıları dahi, hidemât-ı mîrîyyeyi inkârları ancak icrâ-yı garaz ve izhâr-ı nefsâniyetdir, deyip payda müsâvî oldukları misillü cânib-i mîrîye iktizâ eden hidemât-ı celîlede dahi müsâvî olmağla me’mûr oldukları hidemât-ı mîrîyyeye sa‘y ve ihtimâma Hasköy ustaları [28b] ba‘de’t-ta‘ahhüd Kalafat Yeri ustaları dahi derûn-ı emr-i âlî-şânda tasrîh olunduğu gibi şurût-ı kadîmeleri üzere Hasköy ustalarının berren ve bahren sagīr ve kebîr sefâin kalafat etmelerine fîmâ-ba‘d muhâlefet ve ta‘arruz etmemek üzere her biri ahd ü mîsâk eyledikleri mastûr ve musarrah olup ba‘dehû Galata’da kâin Kalafat Yeri ustalarının yedlerinde olup zikrolunan diğer hâmiş-i arzuhâlde derkenâr olunan fermân-ı âlî-şâna nazar olundukda; derûn-ı emr-i âlî-şânda Kalafat Yeri ustalarının istid‘âları kalafat olunan piyâde ta‘bîr olunur bir çifteden yedi çifteye <> varınca gerek mîrî ve gerek esnâf piyâdeleri ve çamur mavnaları kalafatı mârrü’z-zikr Ayvansaray ve Hasköy ve Kumkapı ve Fındıklı ve Beşiktaş ve mahâll-i sâirede sâkin kalafatcılara mahsûs, mâ‘adâ rûy-ı deryâda darağacına merbût olunduğu <<üzere>> hâlde sal üzerinde kalafat olunur mîrî kalyonları ve çektiri ve tüccâr kalyonları ve şehdiye ve şayka ve çekeleve ve çenber ve tonbaz ve volik ve çırnık ve sivrikıç ve sandal ve kapan mavnaları kalafatı Galata kalafatcılarına mahsûs olup tüccâr sefâininin mecmû‘u Kalafat Yeri nâm mahâlde sal üzerinde darağacına merbût olduğu hâlde kalafatlanıp nizâmımız bu minvâl üzere cârî olagelip ahad-i tarafeyn müdâhaleden memnû‘ iken Ayvansaray kalafatcıları mezbûrûn piyâde kayık kalafatına kanâ‘at etmeyip hilâf-ı fermân-ı âlî-şân çekeleve ve sâir sefâin kalafatına tesâddî birle Ayvansaray İskelesi’nde sal ve darağacı ihdâsına şürû‘ ve kalfalarımızı ziyâde ücret i‘tâsıyla ıtmâ‘ ve ol vechile beynimize fesâd ilkā etmeleriyle şurût-ı nizâmımızın ihtilâline bâ‘is olurlar, deyü Galata kādısı esbak Halil Efendi huzûrunda Ayvansaray kalafatcıları mezbûrûndan iştikâ ve Âsitâne-i aliyye iskelelerinde sal ve darağacı binâ ve inşâ olunmaması istid‘âlarını hâvî olduğu mastûr ve musarrah olmağın mârrü’z-zikr Ayvansaray ve Hasköy kalafatcıları mezbûrûn İstanbul Bâb Mahkemesi’nde meclis-i şer‘-i kavîmde Galata kalafatcılarının Kethudâsı Mehmed Usta ve Kalafat Ağası Hüseyin Usta ve sâbık Kethudâsı el-Hâc İsmail ve Yiğitbaşısı Mustafa ve Kalafatcıbaşı Halil ve Mehmed Usta ve Hacı Veli ve sâbık Kalafatcıbaşı es-Seyyid Halil ve Ali Usta ve Hasan Usta ve Abdülkerim ve Abdullah ve Hacı Ali ve Karakullukcu Mehmed ve Salih ve Halil ve Mustafa nâm kimesneler ile terâfu‘larında biz mukaddemâ Hâslar Kādısı mûmâ-ileyh Ali Efendi huzûrunda ba‘dehû Kaptan-ı Deryâ Gāzi Hasan Paşa huzûrunda Galata kalafatcıları mezbûrûn ile payda müsâvî olduklarımız misillü cânib-i mîrîye iktizâ eden hidemât-ı celîlede dahi müsâvî olup hidemât-ı mîrîyyeye dahi sa‘y ve ihtimâma her birimiz ta‘ahhüd eylediğimizde Kalafat Yeri ustaları mezbûrûn dahi yedimizde olan emr-i âlî-şânda tasrîh ve beyân olunan şurût-ı kadîmemiz üzere berren ve bahren sagīr ve kebîr sefâin kalafat etmemize fîmâ-ba‘d muhâlefet ve ta‘arruz etmemek üzere her biri ta‘ahhüd ve mîsâk edip tarafeynin mu‘âhedeleri düstûrü’l-amel tutulup hilâfına hareket olunmamak için yedimize işbu fermân-ı âlî-şân i‘tâ olunmuş iken sizler Galata kādısı esbak mûmâ-ileyh Halil Efendi huzûrunda hilâf-ı vâki‘ ve mugāyir-i şurût-ı nizâm-ı kadîm inhâ ve takrîr birle aldıkları i‘lâm mûcebince bir kıt‘a fermân-ı âlî-şân ısdârıyla bahren sefâin-i mezkûre kalafatlamadan bizi hilâf-ı şer‘-i şerîf ve mugāyir-i kānûn-ı münîf men‘ ve kâr u kisbimize dahl ve ta‘arruz etmeleriyle suâl olunup bî-vech-i şer‘î vâki‘ olan dahl ve ta‘arruzları men‘ olunup yedimizde olan bâlâsı mübârek hatt-ı hümâyûn-ı adâlet-makrûn ile muvaşşah fermân-ı âlî-şânım mantûkunca ashâb-ı sefâin sefînelerini diledikleri ustaya kalafat ettirdikde âhar ustalar mümâna‘at ve müdâhale etmemek üzere Galata kalafatcıları mezbûrûna tenbîh olunmak matlûbumuzdur, dediklerinde onlar dahi cevâblarında; yedimizde olan emr-i âlî-şânda sizin karada piyâde ve çamur mavnası kalafatına kanâ‘at edip sal üzerinde darağacına merbût olduğu hâlde sefâin kalafat etmemek üzere ta‘ahhüdünüz mastû[r] ve mezkûrdur deyü eğerçi cevâba tesâddî eylediklerinde Ayvansaray ve Hasköy kalafatcıları mezbûrûn yedlerinde olup bâlâda mezkûr emr-i âlî-şânın mazmûn-ı münîfi şer‘-i şerîf ve kānûn-ı münîfe muvâfık, husûsan bundan [29a] akdem ref‘-i iddi‘â-yı inhisâr-ı bey‘ u şirâyı hâvî şeref-yâfte-i sudûr olan mübârek hatt-ı hümâyûn-ı adâlet-makrûn mazmûn-ı şerîfine mutâbık ibâdullâha mahz-ı hayr bir emr-i savâb olmağla Ayvansaray ve Hasköy kalafatcıları mezbûrûn ustalardan her birine üçer aded sal isti‘mâline izin ve ruhsat-ı aliyyem erzânî kılınmağla her bir ustaların üçer aded sal isti‘mâli ile berren ve bahren sagīr ve kebîr sefâin kalafatlamalarına ve paylarını ale’s-seviye alıp hidemât-ı mîrîyyede dahi hisselerine göre istihdâm olunmalarına Galata kalafatcıları ve sâirleri müdâhale ve ta‘arruz etmeyip Ayvansaray ve Hasköy ustaları dahi fîmâ-ba‘d ziyâde sal mutâlebesi ve beynlerinde mûcib-i nizâ‘ olur hilâf-ı fermân-ı âlî-şânım harekâtdan mücânebet ve ittikā eylemeleri şartıyla Galata ustaları yedlerinde olan Ayvansaray ve Hasköy ustalarının sal üzerinde berren sagīr ve kebîr sefâin kalafat etmelerinin men‘ini hâvî verilen fermân-ı âlî-şân kaydı ref‘ ü terkīn ve yedlerinden nez‘ ve kaleminde hıfz olunup müceddeden tarafeyne şurût u kuyûd-ı muharrereyi hâvî fermân-ı âlî-şân ısdâr ve iktizâ eden mahallere ilmühaberleri i‘tâ olunmasını i‘lâm eylediğin ecilden imdi i‘lâmın ve Galata’da vâki‘ Kalafat Yeri ustalarının arzuhâlleri Rikâb-ı hümâyûnuma lede’l-arz: “İ‘lâm-ı şer‘î mûcebince amel oluna” deyü hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûnum şeref-yâfte-i sudûr olmağla mûcebince emr-i mezkûrun kaydı ref‘ ü terkīn ve fîmâ-ba‘d Hasköy kalafatcıları kendilere tahsîs kılınan dokuz aded saldan ziyâde sal isti‘mâl etmemek ve ancak dokuz aded salı beynlerinde iktizâsına göre isti‘mâl ve Tersâne-i âmirem hizmetini cümlesi beraber rü’yet eylemeleri bâbında fermân-ı âlî-şânım sâdır olmuşdur. Buyurdum ki: Hükm-i şerîfim vardıkda bu bâbda sâdır olan emrim üzere amel edip dahi ber-vech-i muharrer mukaddem verilen emr-i mezkûrun kaydı Hazîne-i âmirem defterlerinden ref‘ ü terkīn olunmağla şeref-yâfte-i sudûr olan hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûnum ve i‘lâmın mûcebince amel ve hareket ve fîmâ-ba‘d Ayvansaray ve Hasköy kalafatcıları kendilere tahsîs kılınan dokuz aded saldan ziyâde isti‘mâl etmemek ve ancak dokuz aded salı beynlerinde iktizâsına göre isti‘mâl ve Tersâne-i âmirem hizmetini cümlesi beraber rü’yet eyleyip mugāyir-i emr-i âlî-şânım beynlerinde mûcib-i nizâ‘ olur harekâtdan mücânebet eylemelerine tenbîh ve te’kîde mübâderet eyleyesin. Siz ki mevlânâ ve nüvvâb-ı mûmâ-ileyhimsiz, sizler dahi mûceb-i emr-i şerîfimle âmil olup hilâfına bir türlü rızâ ve cevâz göstermeyesiz. Şöyle bilesiz alâmet-i şerîfe i‘timâd kılasız. Tahrîren fî 27 C sene [1]219 Kostantıniyye-i mahrûse