İstanbul Mahkemesi 97 Numaralı Sicil (H.1217-1225 / M. 1802-1810) cilt: 83, sayfa: 171 Hüküm no: 90 Orijinal metin no: [35a-2] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Borç taksitlendirme fermanı verilmesinin suistimallere yol açtığı, artık bu konuda ferman verilmemesi, daha önce verilmiş olanların da iptal edilmesi Medyûn taksîtı fermânları terkīn ve min-ba‘d taksît fermânı istid‘â olunur ise müsâ‘ade olunmamak bâbında ilmühaberdir. İstanbul’da Rüstem Paşa Câmi‘-i şerîfi civârında Çukur Han’da mütemekkin Angeli Mari nâm zimmînin otuz kırk seneden beri külliyetlü ahz ü i‘tâsıyla meşgūl iken Nemçe diyârında vâki‘ şerîki ve karındaşı Dimitri nâm zimmî tarafına külliyetlü poliçe gönderip mahâll-i merkūmede ihtilâl sebebiyle külliyetlü akçeleri ukde-i te’hîre dûçâr olup ashâb-ı deyn dahi istimâ‘ eylediklerinde cümlesi birden alacaklarını mutâlebe edecekleri beyânıyla düyûn-ı mukarreresi ne mikdâra bâliğ olur ise üç taksît ile edâ olunmak ve taksît-ı evveli iki sene mürûrunda ve sânîsi dört sene mürûrunda ve sâlis[i] altı sene mürûrunda mukāssatan edâ olunmak üzere iki yüz on bir senesi evâhir-i Cumâdelevvelinde başka; ve ba‘dehû tüccâr tâifesinden Kostandi ve Angeli nâm zimmîler İstanbul’da Vâlide Hanı’nda mütemekkin ve müddet-i vâfireden beri ticâretle me’lûf ve İstanbul sâkinlerinden ma‘lûmü’l-esâmî kimesnelere ma‘lûmü’l-mikdâr deynleri olup dâyinleri olanlar def‘aten talebi ve âhar vechile te‘addîden hâlî olmadıkları beyânıyla deynleri iki senede bir altı senede üç taksît [ile] edâ-i deyn eylemesi için bin iki yüz on dört senesi evâhir-i Rebî‘ülevvelinde başka; ve tüccâr tâifesinden Antoni Kozedini ve Yerasimo Trahani nâm zimmîler İstanbul’da Küçük Yeni Han’da mütemekkin olup İstanbul sâkinlerinden ma‘lûmü’l-ism kesâna ma‘lûmü’l-mikdâr deynleri olup dâyinleri olanlar mücerred ta‘cîz ve def‘aten talebi ve âhar gûne te‘addîden hâlî olmadıkları beyânıyla emsâli misillü dâyinlerine olan deynlerini iki senede bir ve altı senede üç taksît ile edâ-yı deyn eylemeleri için iki yüz on dört [35b] evâil-i Şa‘bân’ında başka; ve ba‘dehû İstanbul’da Sandal Bedesteni’nde mütemekkin Liyoni nâm zimmînin külliyetlü ahz ü i‘tâsıyla meşgūl olup ahz ü i‘tâsına za‘af târî olup ashâb-ı deyn dahi def‘aten taleb ile ahz ü habs teklîfi ile te‘addî ve rencîdeden hâlî olmayacakları beyânıyla emsâli misillü iki senede bir ve altı senede üç taksît ile edâ-i deyn ve taksîtleri vakti hulûlünde edâ eylemek ve edâda te‘allül eder ise taksît emr-i şerîfimin kaydı terkīn olunmak şartıyla bin iki yüz on dört evâhir-i Ramazan’ında başka; ve sarrâf tâifesinden Vezîrhanı’nda mütemekkin Çoban zimmînin hâline za‘af-târî olmağla ashâb-ı deyn [metinde “dâyin”] alacaklarını def‘aten mutâlebe ile te‘addîden hâlî olmadıkları beyânıyla ashâb-ı düyûn iskât zımnında üç taksîta rabt olunup taksît-ı evveli iki sene ve taksît-ı sânîsi dört sene ve sâlisi altı sene mürûrunda mukāssatan edâ eylemesi için iki yüz on altı evâil-i Rebî‘ülevvelinde başka; ve İstanbul Kirâcı Hanı’nda mütemekkin Selanikli demekle ma‘rûf Frankoli v. Yani ve şerîki Dimitri v. Arya Havari nâm zimmîlerin ma‘lûmü’l-ism kesâna ma‘lûmü’l-mikdâr deynleri olduğu beyânıyla senede ikişer bin beş yüz guruş vermek üzere iki yüz on altı senesi i‘tibârıyla otuz beş sene hitâmına kadar edâ olunmak şartıyla tecîl ve taksîta rabt olunduğunu hâvî iki yüz on altı senesi evâil-i Rebî‘ülevvelinde başka; ve Der-aliyye’mde Hân-ı Cedîd mütemekkinlerinden Todoraki v. Yanakaki nâm zimmînin zimem-i nâsda alacağı olup hâline za‘af târî ve ahz ü i‘tâdan dûr ve matlûbâtı düyûnuna gālib iken ashâb-ı düyûn def‘aten talebiyle ta‘cîzden hâlî olmadıkları beyânıyla nısfı bir sene ve nısf-ı âharı bir sene ya‘nî mecmû‘ düyûnunu iki sene zarfında edâ eylemek şartıyla iki yüz on altı evâil-i Zilka‘de’sinde başka; ve sarrâf tâifesinden Der-aliyye’mde Yeni Han’da mukīm Rafael nâm zimmînin zimem-i nâsda olan matlûbâtı [ve] külliyetlü alacağı olduğundan hâline za‘af-târî olup matlûbâtı düyûnuna gālib iken ashâb-ı deyn def‘aten talebiyle te‘addîden hâlî olmadıkları beyânıyla ashâb-ı düyûn iskât için iki taksîta rabt olunup taksît-ı evveli bir sene ve taksît-ı sânîsi ikinci senede edâ eylemek ve vakt-i taksîtde ashâb-ı düyûna cevr etmemek şartıyla iki yüz on yedi senesi evâhir-i Rebî‘ülâhirinde başka; ve Der-aliyye’m mütemekkinlerinden tüccâr zümresinden Kominaki zimmînin bey‘ u şirâ ve ticâret etmek üzere kuyumcu esnâfından ma‘lûmü’l-mikdâr guruşluk mücevherât mübâya‘a edip mücevherât-ı mezkûreyi ba‘zı esbâba mebnî füruht edemeyip ve ma‘lûmü’l-esâmî kimesnelere dahi deyni olduğu beyânıyla nısfı iki sene mürûrunda ve nısf-ı âharı dahi diğer iki sene zarfında dört seneye değin edâ etmek üzere iki yüz on bir senesi evâsıt-ı Zilhiccesinde başka; ve ba‘dehû Yeni Han’da mütemekkin sarrâf tâifesinden Kirkor ve Agop nâm zimmîlerin zimem-i nâsda olan matlûbâtı tahsîl olunamadığından ashâb-ı deyn def‘aten mutâlebe eylediklerinden bahisle ashâb-ı düyûnu iskât için üç taksîta rabt olunup taksît-ı evveli iki sene ve taksît-ı sânîsi dört sene ve sâlisi altı sene mürûrunda edâ etmek üzere bin iki yüz on sekiz senesi evâhir-i Rebî‘ülâhirinde başka; ve Kürkcü Mihal nâm zimmînin ma‘lûmü’l-esâmî kimesnelere bâ-tahvîl ma‘lûmü’l-mikdâr deyni olduğunu ve zimem-i nâsda külliyetlü alacağı olduğu ve ashâb-ı deyn dahi mutâlebe ile te‘addîden hâlî olmadığı beyânıyla nısfı iki sene [36a] mürûrunda ve nısf-ı âharı dahi diğer iki sene zarfında dört seneye dek edâ eylemek şartıyla iki yüz on dokuz senesi evâil-i Safer’inde başka; ve sarrâf tâifesinden Anginli Çalık ve şerîkleri Mike [ve] [Par]aşkeva ve Nikola nâm zimmîlerin ma‘lûmü’l-esâmî bâzergânlara ma‘lûmü’l-mikdâr guruş deyni olup dâyinleri mezbûrlar def‘aten talebiyle te‘addî eyledikleri beyânıyla beş seneye değin mukāssatan edâ eylemeleri için iki yüz on dokuz senesi evâsıt-ı Rebî‘ülevvelinde başka; ve Tuhafcı Mihal Onol nâm zimmînin Todori nâm zimmîyi iki sene mikdârı hizmetinde istihdâm edip ahz ü i‘tâlarının kable’r-rü’ye mesfûr firâr ve mesfûr firârî zâhire ihrâc oluncaya kadar mesfûr Mihal’e ashâb-ı deyn ahz ü habs teklîfiyle müdâhale ve te‘addî eylememek üzere iki yüz on dokuz senesi evâil-i Rebî‘ülâhirinde başka; ve Yuvan nâm zimmî Hazîne-i Enderûn Kürkcüsü olup Kaptan-ı Deryâ merhûmun zimmetinde külliyetlü alacağı olup sülüsü tenzîl ve sülüsânı verildiğinden deyninin def‘aten edâsı mümkün olmadığı beyânıyla deyninin sülüsü bir sene mürûrunda ve sülüs-i âharı ikinci sene hitâmında ve diğer sülüsü dahi üçüncü sene tekmîlinde taksîtan verilmek üzere on dokuz senesi evâhir-i Rebî‘ülâhirinde başka; [ve] tüccâr tâifesinden Mike nâm zimmînin Âsitâne-i aliyyem sekenesinden ma‘lûmü’l-esâmî kimesneler[e] bâ-tahvîlât ma‘lûmü’l-mikdâr deyni olduğundan dâyinleri def‘aten mutâlebe eyledikleri beyânıyla dâyinleri mezkûrlara üç seneye değin ceste ceste edâ eylemek üzere taksîta rabt olunduğunu hâvî iki yüz on dokuz senesi evâsıt-ı Cumâdelevvel’inde başka; ve sarrâf tâifesinden Der-aliyye’mde mütemekkin Mihal zimmînin Der-aliyye’m sekenesinden ma‘lûmü’l-esâmî kesâna bâ-tahvîlât ma‘lûmü’l-mikdâr deyni olup dâyinleri def‘aten mutâlebe ve ahz ü habs teklîfi[y]le te‘addîden hâlî olmadıkları beyânıyla deyni olan meblağı dört seneye değin ceste ceste edâ eylemek üzere taksîta rabt olunduğunu hâvî iki yüz on dokuz senesi evâhir-i Cemâziyelevvel’inde başka; ve Der-aliyye’mde Vâlide Hanı’nda mütemekkin tüccâr tâifesinden Armo v. Papa Gorge nâm zimmînin ma‘lûmü’l-esâmî kesâna ma‘lûmü’l-mikdâr deyni olup dâyinleri def‘aten talebiyle te‘addîden hâlî olmadıkları beyânıyla meblağ-ı mezbûru iki senede bir taksît ve altı senede üç taksît ile edâ eylemek üzere taksîta rabt olunduğunu hâvî iki yüz on dokuz senesi evâsıt-ı Receb’inde başka; ve ba‘dehû Der-aliyye’mde Bal Kapanı kurbünde Papasoğlu Hanı’nda mütemekkin sarrâf tâifesinden Kokas ve Niro nâm zimmîlerin ma‘lûmü’l-esâmî kesâna deynleri olup dâyinleri mezbûrûn iki yüz yirmi dört senesi Recebi’l-ferd’inin on üçüncü gününe kadar bir habbe ve bir akçe mutâlebe etmemek üzere müretteb verilen mesfûrûn dahi müretteb hitâmında deynlerini edâda te‘allül ve ashâb-ı düyûna cevr ettirilmemek için iki yüz on dokuz senesi evâhir-i Ramazan’ında başka; ve Ocak Bâzergânı Çelbon nâm Yahûdî’nin babasından yüz kîse akçeye karîb deyni kaldığından babası mürd-i mesfûrdan mutâlebe ve ta‘cîzden hâlî olmadığı ve umûruna dahi fütûr ve ta‘tîl-i Ocağa bâ‘is olduğu beyânıyla bâlâsı hatt-ı hümâyûn ile mu‘anven mürd-i mesfûr yedine emr-i âlî verilmiş olup lâkin babası mürd-i mesfûrun mührüyle memhûr temessük zuhûr eder ise on iki seneye kadar bilâ-murâbaha asl-ı mâlı teslîm olunarak taksîtan edâ eylemek üzere taksîta rabt olunduğunu hâvî iki yüz on dokuz senesi evâhir-i [36b] Ramazan’ında başka; ve Âsitâne-i aliyyem mütemekkinlerinden Kozma Batoni ve şerîki İstrati nâm zimmîlerin ahz ü i‘tâlarına za‘af-târî olup ashâb-ı deynleri dahi alacaklarını mutâlebe ve ahz ü habs teklîfi ile te‘addîden hâlî olmadıklarını beyân birle üç taksîta rabt ve beher taksîtı üç sene mürûrunda edâ eylemek üzere taksîta rabt olunduğunu hâvî iki yüz on dokuz senesi evâil-i Zilhiccesinde başka; ve sarrâf tâifesinden Mercan Hanı’nda mütemekkin Ovannes nâm zimmînin Der-aliyye’m sekenesinden ma‘lûmü’l-esâmî kesâna [bâ]-tahvîlât ma‘lûmü’l-mikdâr deyni olduğundan dâyinleri def‘aten mutâlebe ve ahz ü habs teklîfiyle te‘addîden hâlî olmadıkları beyânıyla meblağ-ı mezbûr[u] dört seneye değin ceste ceste edâ eylemek üzere taksîta rabt olduğunu hâvî iki yüz on dokuz senesi evâsıt-ı Zilhiccesinde başka; ve re‘âyâ-yı Devlet-i aliyyemden olup Sicilya Cezîresi’nde Şehbender unvânıyla ikāmete me’mûr olan Vambero Vardosi nâm zimmînin ma‘lûmü’l-ism kesâna ma‘lûmü’l-mikdâr deynini def‘aten edâya kudreti olmadığı beyânıyla üç seneye kadar edâ eylemek üzere taksîta rabt olunduğunu hâvî iki yüz on dokuz senesi evâil-i Zilhiccesinde başka; [ve] Dîvân-ı Hümâyûn tarafından ve İstanbul Gümrüğü’nün ortaya? dâir ahz ü i‘tâ ile müştehir tüccârından Dimitri Feronimo nâm tâcir ile şerîklerinin Avrupa tüccârından ve Âsitâne-i sa‘âdetimde Laz Hanı’nda sinîn-i vâfireden beri mukīm ve ahz ü i‘tâ ile meşgūl olup İzmir ve Belgrad ve İngiltere ve Rusya ve Alikurna diyârlarında külliyetlü mâlları ilişip ve yedlerinde mevcûd mâlları dahi peşîn akçe ile tîz elden füruht olunamayıp poliçeler dahi birbirini te‘âkub eylediğinden ahz ü i‘tâlarına za‘af gelip dâyinleri dahi def‘aten alacaklarını mutâlebe için rencîde edecekleri meczûmları olduğundan habs ve tazyîk olunmakdan ihtirâzen ve bi’z-zarûr kendileri ihtifâya mecbûr oldukları ve ihtifâda oldukça mevcûd mâlları ve gerek mahâll-i mezkûrelerde olan mâl ve zimemleri bi’l-külliye itlâf ve ızâ‘at olup ve dâyinlerine dahi gadri mûcib olacağı ve mâl ve zimemleri tedrîcen tahsîl ve düyûnlarının edâsı hârice çıkıp umûrlarıyla iştigāl olunmaya ve dâyinleri tarafından def‘aten talebiyle rencîde olunduğu beyânıyla ve dört seneye dek deynlerini mukāssatan edâ eylemek üzere işbu sene-i mübâreke evâil-i Cumâdelâhirinde Başmuhâsebe’den dahi başka evâmir-i şerîfe sâdır olmuş idi. Ancak bir müddetden beri Âsitâne-i aliyyede erbâb-ı bey‘ u şirâ bâzergân ve ehl-i sûk makūlelerinin mu‘âmeleleri bi’l-külliye muhtell ü müşevveş olup bi’l-cümle ibâdullâh bu husûsdan muztarr u mutazarrır ve encâmında Devlet-i Aliyye’ye râci‘ vâcibü’t-tanzîm bir fesâd-ı azîm idiği tafsîl ü beyândan müstağnî emr-i âşikâr olmağla cümle esbâb-ı kaviyyesinden biri bu makūlelerden müflis olanlara düyûnlarını mukāssatan te’diye eylemeleri bâbında ber-vech-i muharrer i‘tâ olunan evâmir-i aliyyeye i‘timâden ba‘zıları idâre-i umûrlarında tekâsül ederek hakīkatde müflis ve ba‘zıları etrâfdan emvâl-i külliyye cem‘ ve iddihâr eyleyip sûret-i iflâsda yedlerine birer kıt‘a emr-i âlî tahsîl ve emvâl-i nâsı bi’l-külliye ta‘tîl ederek sâirlerin dahi bu makūle emr-i münkere sülûklerine mûcib-i şevk olmalarıyla fîmâ-ba‘d tecîl ve taksît emri verilmeyip ve bu vakte dek verilenler dahi erbâbı yedlerinden nez‘ olunmak ve cümlesi mülgā ani’l-amel i‘tibâr olunup erbâb-ı düyûn medyûnlardan haklarını mutâlebe eylediklerinde emr-i âlîden [37a] kat‘-ı nazar hükkâm ve zâbitân edâya kudreti var mıdır, yok mudur ba‘de’t-tahkīk muktezâ-yı şer‘îsini icrâ eylemek sûreti karîn-i istihsân olunmağla verilen evâmir-i şerîfemin kaydı bâlâlarına başka başka şerh verilip fîmâ-ba‘d taksît ve tecîl emri tahrîrinden bi’l-külliye men‘ olunmak iktizâ eylediğini Anadolu Kādıaskerliği pâyesiyle bi’l-fi‘il İstanbul Kādısı olan sa‘âdetlü, fazîletlü Emin Paşazâde Mîr Mehmed Emin Efendi hazretleri bâ-takrîr ifâde etmekle ber-mûceb-i takrîr verilen evâmirin kaydları ref‘ ü terkīn olunup min-ba‘d taksît emri istid‘â olunur ise müsâ‘ade olunmamak ve verildiği hâlde Dîvân-ı Hümâyûn’da mukayyed şurûta ri‘âyet olunmak üzere Dîvân-ı Hümâyûn Kalemi’ne kayd ve Başmuhâsebe’ye ve keyfiyet ma‘lûm olup kaydları murakkan evâmir her ne vakit ibrâz olunur ise amel ve i‘tibâr olunmamak için İstanbul Mahkemesi tarafına ilmühaberleri i‘tâ olunmak bâbında sâdır olan fermân-ı âlî Dîvân-ı Hümâyûn Kalemi’ne kayd ve verilen evâmirin kaydları ref‘ ü terkīn ve asl-ı fermân-ı âlî hıfz ve Başmuhâsebe’den verilen emrin kaydı dahi terkīn olunmak için Muhâsebe-i mezkûreye dahi ilmühaberi i‘tâ ve keyfiyet ma‘lûm olup kaydları murakkan evâmir her ne vakit ibrâz olunur ise amel ve i‘tibâr olunmamak için İstanbul Mahkemesi tarafına dahi işbu ilmühaber kāimesi verildi. Fî 21 Z sene 1219