İstanbul Mahkemesi 3 Numaralı Sicil (H.1027/ M. 1618) cilt: 13, sayfa: 474 Hüküm no: 728 Orijinal metin no: [90a-1] Bu defter İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Ajansı ve İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) ortaklığı ile hazırlanmıştır. Ermeni Patriği Avanos’un yenilenen patriklik berâtı kaydı Hâliyâ serîr-i saltanat-ı cenâb-ı hilâfet-me’âbıma müyesser oldukda, umûmen tecdîd-i berevât fermânım olmağın mahmiye-i İstanbul’da vâki‘ ve Rumeli ve Anadolu Ermenileri keferesine yüz bin akçe pîşkeş ile patrik olup, Avanos râhib amm-i büzürg-vârım Sultan Mustafa Hân -tâbe bekāhu- zamânında gelip, tecdîd-i berât etmemekle ellerinde olan berâtları mûcebince pişkeşde iki yüz bin akçe lâzım gelmeğin lâkin elli bin akçe ziyâde ile fermânım olmağın, cem‘an iki yüz elli bin akçenin seksen yedi bin akçesi bin yirmi yedi Rebî‘ilevveli’nin yirminci gününde ve on bin akçe mâh-ı mezbûrun yirmi altıncı gününde ve mâh-ı Rebî‘ilâhiri’nin yirmi beşinci gününde dört bin üç yüz yedi akçe ve mâh-ı Cemâziyelevvelin on ikinci gününde doksan bin akçe ve mâh-ı Cemâziyelâhirinin on yedinci gününde elli üç bin akçe ki, cem‘an iki yüz elli bin üç yüz yedi akçe olur bi’t-tamâm teslîm-i hazîne eylemeyin, mezbûr Avanos’a bu berât-ı sa‘âdet-âyâtı verdim ve buyurdum ki, varıp nefs-i İstanbul ve Galata ve Rumeli ve Üsküdar ve Bursa ve Kütahya ve Sivas ve Tokad ve Kayseriye ve Trabzon ve Ankara ve Kefe marhasasına müte‘allik..? âyin-i bâtıla ve âdet-i âtılaları üzre patrik olup, kimesne mâni‘ ve dâfi‘ olmayıp, bâlâda mastûr olan Ermeni marhasası ve papazları ve keşişleri ve sâir Ermeni tâ’ifesinin ulusun ve gencin mezbûru kendilerine patrik bilip ve mürâca‘at edip, muhâlefetden ihtirâz edeler ve cümle tebdîl ve tağyîrleri râhib-i mezbûrun elinde olup ve marhasa ve papaz ve keşişlerden biri mürd oldukda metrûkâtın beş binden ziyâdesi mîrî için tahsîline me’mûr olanlar kabz eyleyip, eğer beş binden ekal olursa olagelen âdet ve kānûn üzre ve âyînleri mûcebince râhib-i mezbûr zabt eyleye ve mürd olanların giydikleri kerake mintan ve âsâ ve gümüş kadehi ve at ve katırı kiniselerine müte‘allik olup patrik-i mezbûr zabt eyleye ve Ermeni tâ’ifesinin arasında nikâh etdirmeyince avrat tutanı veya bî-vech boşayanı ve iki avrat alanı âyinleri mûcebince görüp ve lâzım geleni icrâ edeler. Ve Ermenilerin âyînleri üzre bir birinin mâbeynlerinde olan husûsuna dahi patrikden gayrı kimesne karışmaya. Ammâ şer‘î da‘vâları oldukda vilâyet kadılarına mürâca‘at edeler ve mürd olan ruhbânın patrik-i mezbûreye ve kilise fukarâsına âyînleri mûcebince her ne vasiyyet eder ise makbûl olup olagelmişe muhâlif dahl ve ahz-ı mâl için nesne îcâb etmeden kadı ve kassâm âdemleri karışmaya ve patrike müte‘allik marhasa rüsûmundan her hangi vilâyetin ne mikdâr nesne var ise tahsîline izhâr-ı acz ile sâbit ve zâhir oldukdan hâkimü’l-vakt olanlar şer‘le hükm edip alıvereler ve marhasa ve papaz ve keşişleri nasbı ve ref‘i patrik-i mezbûrun ma‘rifeti ile ola ve mezbûrlardan birinin âdet-i âtılaları üzre günâhları sâdır olup, ihrâcları lâzım gelse kadîmden olageldiği üzre marhasalıkdan ref‘ edip yerine patrik-i mezbûr müstahıkk-ı olanı ta‘yîn edip ve âdeten lâzım gelen pîşkeşi alınıp dâhil-i hazîne eyledikden sonra, tasarrufu için berât-ı hümâyûnum verile kimesne mâni‘ olmaya ve patrik-i mezbûr veya vekîli ve marhasa olanlar mîrî rüsûm cem‘ine çıkdıkda muhâtara olan yerlerden âsân vechile geçirdip, bindikleri atlarına ve para ve yaraklarına kimesne mâni‘ olmaya ve mîrî rüsûm tahsîl etdiğin kendüden ve âdemlerinden hilâf-ı mu‘tâd perâkende harâc taleb olunmaya ve marhasa-i sâbık zamânında olan borç hâlâ olan marhasadan taleb olunmaya. Râhib-i mezkûrûn patrikliğine müte‘allik olan manastırın ve bağ ve bahçelere ve çiftliklere ve çayırlara ve tarlalara ve panayırlara ve Ayazmalara ve değirmenlere ve bi’l-cümle kiliseye vakıf olanlara âhardan dahl olunmayıp, bundan evvel ve bunun emsâli ermeni patriki olanlar ne vechile zabt ve tasarruf edegelmişler ise râhib-i mezbûr dahi ol minvâl üzre zabt u tasarruf eyleye. Bu bâbda mezkûra bir ferd mâni‘ olmaya. Şöyle bilesiz alâmet-i şerîfe i‘timâd kılasız. Tahrîren fi’l-yevmi’r-râbi‘ şehri Cemâziyelâhir li sene seb‘a ve ışrîn ve elf. Be makām-ı Kostantıniyye.