İstanbul Mahkemesi 78 Numaralı Sicil (H. 1216-1217 / M. 1801-1803) cilt: 82, sayfa: 537 Hüküm no: 631 Orijinal metin no: [95b-1] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. İstanbul’daki sandalcı esnafının nizamlarına dair ferman talepleri Sandalcı esnâfının nizâmına dâir fermân-ı âlî istid‘âsı i‘lâmı Ma‘rûz Âsitâne-i aliyyede sandal bezzâzistânında sâkin vesâir mahallerde kâin sandalcı ve pûşîci ve kuşakçı vesâir kumaşçı esnâfının kethüdâları Hâfız es-Seyyid Mehmed Emin ve Kethüdâ vekîli es-Seyyid Mehmed Salih ve yiğitbaşıları Mehmed Said ve es-Seyyid Said ve Müslim ustalarından es-Seyyid el-Hâc Mehmed ve es-Seyyid Mehmed Said ve es-Seyyid el-Hâc Mahmud ve es-Seyyid Abdi ve es-Seyyid Halil ve es-Seyyid İbrahim ve Mehmed Emin ve el-Hâc Mehmed Sâdık ve İsmail ve Mustafa ve es-Seyyid Abdülkerim ve zimmî ustalarından işçibaşı Zaharya ve Usta Kigork ve Yani ve Simyon ve Kostandi ve Mısırlı Yani ve İsak ve Bedros ve Yorgi ve diğer Kigork ve âhar Yorgi ve diğer Yani ve Tagodoş ve Aslan ve Kigork ve Agob ve Anesti ve Hristo vesâir mazbûtü’l-esâmî Müslim ve zimmî ustalar meclis-i şer‘-i hatîrde her biri takrîr-i kelâm ve tâ‘bir ani’l-merâm edip işbu yedimizde olan hücec-i şer‘iyye ve i‘lâmât ve başmuhâsebeden muhrec sûret mantûklarınca kadîmden beri Âsitân-i aliyyede nesc ve i‘mâl olunan sandal ve geremsûd ve kutnî ve atlas ve kuşak vesâir akmişe dellâllarımız yediyle bezzâzistân ve sandalcılar kethüdâları önüne getirilip tûl ve arzına ve teline nazar olunup zikri âtî şürût-ı nizâm-ı kadîme muvâfık olarak bey‘ olunup hilâf-ı şürût-ı nizâm hareket olunduğu yok iken bir müddetden beri ba‘zı nâ-ehil ve hâm-dest olan kimesneler zuhûr edip kenar mahallerde menziller derûnlarında destgâhlar küşâd ve bezzâz ve kazzâz tâifesine boyası kalb ve teli noksan ve kumaşı tefesiz ve arzı nâkıs kalb ve redî akmişe nesc ve taraklı şalı bastırıp gāli bahâ ile ibâdullâha bey‘-birle ızrâr ve şürût-ı nizâmımızın ihtilal ve izmihlâline bâdi ve bâ‘is olmalarıyla ba‘de’l-yevm nesc ve i‘mâl edeceğimiz alaca ve taraklı ve sandal üç bin ikişer yüz tel harîrden arzları birer zirâ‘ ve beher zirâ‘ı yedişer dirhemden işlenip noksan olmamak ve sâde bayağı sandal üç bin tel harîrden kezâlik arzları birer zirâ‘ ve yedişer dirhemden işlenip şalı ve kemerli ve kılabdanlı ve beşemi ve taraklı ve noktalı ve bender ve çiçekli ve şatrancî kumaşlar beş bin dörder yüz tel harîrden arzları birer endâze işlenip tûlü mu‘ayyen olmamak ve sâde kutnî ve çubuklu kutnî ve çeşm-i bülbül ve çiçekli ve hâklâki kutnîler altışar bin tel harîrden arzları birer endâze ve topu onar endâze işlene iki katlı bayağı a‘lâ gezî dört bin sekiz yüz tel harîrden hind ipliğiyle arzı bir endâze işlene ve geremsûd üç bin altı yüz telden Hind ipliğiyle arzı bir endâze işlene ve bayağı geremsûd ve üç bin tel harîrden Menteşe ipliğiyle arzı bir endâze işlene ve Şam alacası ve gezîsi dört bin dört yüz tel harîrden arzı yedi rub‘ ve tûlü on ikişer endâze işlene ve merre dört bin iki yüz telden arzı bir endâze birer rub‘ işlene ve İstanbul atlası dört bin sekiz yüz tel harîrden arzı yedi rub‘ ve harîr ile işlene ve arpalı dört bin sekiz yüz tel harîrden ipek ve penbe ipliğiyle işlene ve Kerbela kuşak üç bin telden Menteşe ipliğiyle arzı bir endâze işlene ve makrame üç bin telden arzı bir endâze işlene ve şirûte? bin sekiz yüz telden laciverdî ile nesc olunup yeşil ve fıstıkî ve zümrüdî ile işlenmeye ve çubuklu ve sâde luka üç bin altı yüz tel harîrden yine harîr ile işlene arzı yedi rub‘ ola ve lehli kuşağı üç bin altı yüz telden Menteşe ve Hind ipliğiyle arzı altı rub‘ işlene ve pûşînin siyahı bin sekiz yüz tel ve kenarı has güğezden işlene ve kebîr Hama kuşağı altı bin telden arzı bir buçuk endâze işlene ve vasat Hama kuşağı dört bin beş yüz telden arzı bir endâze bir rub‘ işlene ve sagīr Hama kuşağı üç bin dört yüz telden arzı yedi rub‘ işlene ve baltacı kuşağı üç bin altı yüz telden arzı rub‘ işlene ve papas kuşağı ve dirhemli kuşak bin sekiz yüz telden arzı yedi rub‘ işlene ve kebîr mukaddem kuşak bin dört yüz telden arzı altı rub‘ ve tûlü dört zirâ‘ altı rub‘ işlene ve sagīr mukaddem kuşak bin yüz telden altı rub‘ ve tûlü üç endâze yedi rub‘ işlene ve pençe kuşak bin yüz telden arzı altı rub‘ ve tûlü dört endâze beş rub‘ işlene ve karahilali kuşak dokuz yüz telden arzı altı rub‘ ve tûlü üç endâze yedi rub‘ işlene ve yenme ve alaca kuşak altışar yüz telden arzları altı rub‘ ve tûlleri üçer endâze yedişer rub‘ işlene ve sagīr alaca kuşak altı yüz telden arzı altı rub‘ ve tûlü iki endâze yedi rub‘ işlenip emti‘a-i mezkûrelerimiz ber-minvâl-i muharrer nesc ve i‘mâl olundukdan sonra dellâllarımız vesâta tıyla kethüdâmız önüne getirilip tûl ve arz ve meşdûd ve teline nazar olunup bâlâda zikr olunduğu üzere şürût-ı nizâm-ı kadîme muvâfık geldikde alâmet vaz‘ ve bezzâzistân-ı merkūmda füruht oluna ve şürût-ı nizâm-ı kadîme muhâlif ve işbu yedimizde olan fermân-ı âlî ve senedât-ı sâiremize mugāyir kenar mahallerde ve menziller derûnlarında destgâh küşâd olunmayıp bezzâz ve kazzâz tâifesine boyası kalb ve teli noksan ve kumaşı tefesini ve arz ve tûlü nâkıs ve redî işlemeyip ve kalb basma taraklı şalı bastırılmayıp ve meşdûdumuz hâm-dest kimesneye verilmeyip ve güğez boya taklîdi bakkam boyanmayıp ve ustalarımız [96a] on iki yaşından ziyâde şâkird almayıp ve sekiz on sene san‘atımızda kalfalık ve tekmîl-i san‘at etmeyenlere ustakârlık izni verilmeyip ve şâkird kul olundukda dört guruş ve kalfa çıktıkda on guruş ve ustakâr oldukda elli guruş alınıp ve kalfa evlâdından şâkird oldukda iki guruş ve kalfa oldukda beş guruş ve zimmîlerden dahi minvâl-i muharrer üzere alınıp ve Müslim kalfa evlâdı kalfalıkdan ustakâr oldukda yirmi beş guruş ve usta evlâdından on iki buçuk guruş ve zimmîlerin usta evlâdından ustakâr oldukda yirmi beş guruş kazgan bahâ ahz olunup ziyâde mütâlebesiyle rencîde ve gadr olunmayıp ustalarımız hariçten kimesneye hufyeten ücretle iş işletmeyip ve kethüdâlarımız beher hafta beş altı Müslim ve sekiz on zimmî ustalar ile lonca eyleyip nizâm-ı kadîmimize mutâbık reylerini cümlemiz kabûl edip yiğitbaşılarımız ikişer üçer ustalar ile destgâhlarımızı gezip kalp boyalarına ve noksan sayılarına ve tefesiz kumaşlarına ve eneksizlere? ve yalın kat harîr ve meşdûdlara müsâ‘ade etmeyip kethüdâmız ve yiğitbaşılarımız ustalardan gizli hilâf-ı şürût-ı nizâm hareket eylememek üzere ahd ve misak ve kavl ve ittifâk eyleyip eğer hilâf-ı emr-i âlî ve mugāyir-i şürût-ı nizâm-ı kadîm emti‘a-i mezkûreyi kalb ve redi nesc ve i‘mâl ederimiz olur ise ma‘rifet-i şer‘le emti‘aları kesilip ve tedîb olunmağa her birimiz râzılar olduğumuzu müş‘ir bin iki yüz dört senesi Cumâdelâhıresi’nin on dokuzuncu günü Sadr-ı Rum-ı esbak Atâullah Efendizâde Sa‘âdetlü Semahatlü Atûfetlü Mehmed Ârif Efendi hazretlerinin def‘a-i ûlâ İstanbul kadılığı evânında huzûrlarında bir kıt‘a hüccete rabt olunmuşken yine bu esnâda mugāyir-i nizâm-ı kadîm ba‘zı harekât zuhûra geldiğinden mâ‘adâ bundan akdemce hâdis olan nev‘-zuhûr tâ‘bir olunan Hind taklîdi gezi ve çatarinin arzı bir zirâ‘ bir rub‘ tûlü dokuz zirâ‘ altı rub‘ ve mukaddemâ beş bin dört yüz telden i‘mâl olunmağla bu def‘a altı yüz tel dahi zam ile altı bin tel olup noksan olmamak ve emti‘amızın levâzımından olan Hind ipliği vesâir envâ‘-ı iplik Âsitâne-i aliyyeye vürûd ettikde meşdûd ipek misillü resm-i gümrüğü ba‘de’l-edâ ancak muhtekir makūlesine verilmeye ve usta evlâdından mâ‘adâ bir kalfa usta olmak murâd ettikde Müslim ise sekiz sene ve re‘âyâdan ise on sene mütemâdi san‘at-ı âhar ile aslen meşgūl olmayarak destgâhda hizmet edip mahâreti zâhir oldukda usta olup ve kendiye rehber olan ustası kefîl olup tüccâr ve hamcı tâifesinin ahvâlleri bu vechile telefden vikāyet oluna ve usta evlâdından mâ‘adâ kalfalardan beher sene altı nefer Müslim ve altı nefer re‘âyâdan usta çıkıp ziyâdeye ruhsat verilmeye ve bâlâda mezkûr emti‘amız ibâdullâha ehven bahâ ile füruht olunup gāli ve kalb ve redi olmamak üzere cümlemiz kavl ve karar ve bu vechile ittifâk ve ittihâd edip fîmâ ba‘d işbu bast u beyân olunan şerâit-i adîdenin mugāyiri ve esnâfımızdan bir hareket zuhûra gelir ise kethüdâ ve lonca ustaları ma‘rifeti ve ma‘rifet-i şer‘le esnâfımızdan tard ve ihrâc ve tedîb olunmağa cümlemiz razılarız deyü vech-i meşrûh üzere sûret-i ta‘ahhüdleri olan ve işbu nizâm ilâ-mâşâallâhû te‘âlâ beynlerinde düstûrü’l-amel tutulması için istihkâmen Başmuhâsebe’ye kayd ve yedlerine bâlâsı tuğra-yı garrâ-yı cihandârî ile mu‘anven bir kıt‘a fermân-ı âlîşân inâyet ve ihsân buyrulmak bâbında cümlesi istid‘â ve istirhâm eyledikleri İstanbul Mahkemesi’nden huzûr-ı âlîlerine i‘lâm olundu. Fî-15 min Za sene [1]217