İstanbul Mahkemesi 97 Numaralı Sicil (H.1217-1225 / M. 1802-1810) cilt: 83, sayfa: 330 Hüküm no: 229 Orijinal metin no: [86a-1] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Cülus münasebetiyle hububat nizamının değiştirildiği Bir müddetden beri isticlâb-ı menâfi‘ mülâhazasıyla kalıb-ı şurûta ifrâğ olunan nizâmın ekserisi bida‘ ve muhdesât kabîlinden olup ibâdullâha ve umûr-ı mülkiyeye muzır olmakdan nâşî bu def‘a cülûs-i hümâyûn-ı meymenet-makrûna mebnî o makūle mazarrâtı mûcib olan muhdesâtın ref‘iyle kâffe-i ibâdullâha ve âmme-i bilâd-ı İslâmiyeye hayr u menâfi‘i müstevcib olur hâlât ve harekâtın istihsâli husûsuna irâde-i merhamet-ifâde-i hazret-i Zıllullâhî müte‘allik olmakdan nâşî hubûbât nizâmı dahi o makūle muhdesât nev‘inden olup Âsitâne-i sa‘âdet lâzımesi için râyic mübâya‘ası diyerek tertîb olunan zehâirin tahsîli fakat ashâb-ı çiftlik ve zirâ‘ate inhisâr ile herkesin hezâr zahmet ve meşakkatle tedârük eyledikleri zahîrelerini ahz ve tahsîl dâ‘iyesiyle me’mûr olan mübâya‘acılar tâife-i rençberâna envâ‘-ı te‘addiyâta ibtidâr eylediklerinden mâ‘adâ ta‘dîl ve tesviye şurûtuna ri‘âyet olunmayıp mübâya‘a tertîb olunagelen kazâlar ahâlîlerinden nice mütemevvil kimesneler mevcûd iken ashâb-ı zehâirden olmadıkları ecilden hisse-i mübâya‘adan vâreste ve rençberân makūlesinden nice za‘îfü’l-hâl kimesneler ashâb-ı zahîreden bulundukları için hâric ez-tahammül hisse-i mübâya‘a vererek idâre-i ma‘âşlarında mütehayyir ve dil-beste oldukları zâhir ve bu keyfiyet bâ‘is-i perîşânî-i ahvâl-i ra‘iyyet olduğu emr-i bâhir olduğuna mebnî ba‘d-ezîn bu makūle hâric ez-dâire-i adl ü insâf harekât-ı nâ-marzıye ve evzâ‘-ı rediyye vukū‘una kat‘an rızâ-yı yümn-irtizâ-yı hazret-i cihân-dârî olmayıp ancak Âsitâne-i sa‘âdet sevâd-ı a‘zam olmağla bundan böyle mahsûl-i cedîd idrâkinden sonra eyyâm-ı sayfda Dersa‘âdet yevmiyesine vâfî zehâirin celb ve nakline Kapan tüccârı her ne kadar müte‘ahhid olmuşlar ise de beher hâl mevsim-i şitâda iktizâ eden zehâirin yine taşradan isticlâbına hâcet messedeceğine binâen bundan sonra tertîb olunacak zehâirin emr-i mübâya‘aları tanzîm olundukda fi’l-asl on beş yirmi sene mukaddem tertîb ve taleb olunduğu misillü fiyât-ı mîrîyye ile tertîb olunmak ve mu‘tedil ve munsıf kimesneler mübâya‘acı ta‘yîn olunup bu makūle mübâya‘acılardan rüşvet ve ubûdiyet nâmı ve ism-i âhar ile bir akçe ve bir habbe alınmamak ve aldırılmamak ve onlar dahi me’mûr-ı tahsîli olacakları zehâirin mahallerinde mübâya‘a ve tahsîline şurût-ı kadîm mûcebince <<îcâb ve iktizâ edenlerden>> ma‘rifet-i şer‘ ve cümle ma‘rifet ve ittifâkıyla ta‘dîl ve tesviye şurûtu üzere tanzîm olunacak tevzî‘ defterleri mûcebince îcâb ve iktizâ edenlerden fiyât-ı mukadderesiyle akçelerini vererek mübâya‘a ve tahsîl eyleyip bir tarafı himâye ile taraf-ı âhara gadri mûcib hâlâtdan ve tuzluk ve ondalık ve sâir bunlar emsâli nesne mutâlebesiyle fukarâ-yı ahâlîye rahne ve gadri müeddî harekâtdan tevakkī ve mücânebet eylemek ve ahâlî-i memleket ve vücûh-i vilâyet dahi matlûb olunacak zehâirin sudûr edecek evâmir-i aliyye mûceblerince bi’l-ittifâk me’mûr olan mübâya‘acılara fiyât-ı mukadderesiyle bey‘ u füruht ettirilmesi emrine sa‘y ve dikkat olunup el-hâsıl tarafeynden merâsim-i adl ü insâf ve inkıyâda ri‘âyet ve cânibeynden icrâ-yı levâzım-ı i‘tidâl ve iktisâda dikkat olunmak ve bu vechile ale’d-devam taraf-ı vâzıhu’ş-şeref-i hazret-i şehin-şâhîye isticlâb-ı da‘avât-ı hayriye husûsuna sarf-ı vüs‘ [ve] makderet olunmak ve tüccâr zümresinden olanlar dahi zahîre bulunan iskelelere sefîneler ve sermâyeler ile munsıf ve kâr-güzâr yazıcılar irsâl eyleyip bundan böyle mahsûl-i cedîd idrâkinden sonra ve hadd-i? bâ-irâde-i aliyye her iskelenin zahîresine göre râbıta verilecek fiyâtıyla akçelerini ashâbına vererek iştirâ ve Kapan-ı Dakīk’a celb ve Kapan Nâibi Efendi ma‘rifetiyle nizâm-ı mer‘iyyeleri üzere habbâzân esnâfına bey‘ u füruht ettirilmek ve zikrolunan tüccâr yazıcıları dahi alacakları zahîreleri hîn-i iştirâda dikkat eyleyip pâk ve münakkah olarak mübâya‘a eylemek ve yine pâk ve a‘lâ olarak sefînelerine tahmîl ve Dersa‘âdet’e nakil ve tesyîr eylemek ve mevsim-i sayfda tüccâr-ı merkūme Âsitâne-i sa‘âdetin yevmiyesine vâfî zehâirin celbine muktezâ-yı ta‘ahhüdleri üzere gayret ve mübâderet ve hengâm-ı şitâda dahi iktizâ edecek zehâir Anbâr-ı âmireden râyicü’l-vakt ile i‘tâ ve bahâsı teslîm-i Hazîne-i âmire olunup cânib-i mîrî hasâretden vikāye olunmak ve taşralardan ber-vech-i muharrer mübâya‘acılar ma‘rifetleriyle isticlâb-ı zahîreye bezl-i vüs‘ ve makderet olunmak ve bundan böyle umûr-ı zahîreye dâir bir kayd ve şurût lâzım olduğu hâlde hubûbât nizâmından mukaddem cârî ve mer‘î olan kuyûd ve şurût derkenâr olunarak her bir madde kadîmisine tatbîk ile tanzîm olunmak üzere? hareket olunması muvâfık-ı re’y-i sâmîleri ise bu vechile Mevkūfât’a kaydolunup hazret-i şehin-şâhîye isticlâb-ı da‘avât-ı hayriye zımnında muktezâ-yı irâde-i seniyye-i ahâlî-perverîleri cümlenin ma‘lûmu olmak için iktizâ eden mahallere evâmir-i aliyye ısdârı ve zikrolunan Kapan tüccârının dahi ta‘ahhüdleri kaydolunduğunu müş‘ir iktizâsına göre Kapan <> defterlerine ilmühaber i‘tâsı lâzım geleceği ve bu def‘a ilgā olunan nizâm mûcebince hademe-i hubûbâtın mu‘ayyen olan ma‘âşlarının dahi ref‘i günü olan mâh-ı Rebî‘ülâhirinin dokuzuncu gününden i‘tibâr ile kat‘ı için beyâz üzerine fermân-ı âlîleri tasdîri iktizâ eylediği bâ-takrîr lede’l-arz imdi takrîriniz ve fazîletlü İstanbul Kādısı Efendi’nin i‘lâmı tarafımızdan bâ-takrîr mübârek Rikâb-ı kamer-tâb-ı hüsrevâneye arz olundukda hubûbât hademesine ta‘yîn kılınmış olan ma‘âşların külliyen kat‘ı ve mûcebince tanzîmi mazmûnuna mübârek hatt-ı hümâyûn-ı adâlet-makrûn şeref-yâfte-i sudûr olmağla imdi muhdes olan Hubûbât Hazînesi nizâmâtı ve ma‘âşları külliyen ref‘ olunduğu bilinmek için Mevkūfât Kalemi’ne kaydolunup İstanbul Mahkemesi sicillâtına ve Kapan Nâibi Efendi defterlerine ve Anbâr Emîni tarafına ve sâir iktizâ eden mahallere başka başka ilmühaberleri [86b] ve diğer kâğıda ihrâc ettirilen derkenâr mûcebince iki yüz beş târihinde olduğu misillü hıntanın beher kîlesi altmışar ve şa‘îrin otuzar akçeye olarak işbu sene-i mübâreke mahsûl-i cedîdinden tertîb ve mahâlline mübâya‘acıları olanların ismi açık evâmir ve sûretleri icâleten tahrîr ve kadîm evâmirde olan şurûtlar derc ve tastîr ve sâbıklarına tatbîkan ale’l-hesâb akçeler tahsîs ve i‘tâ olunmak ve diğer derkenâr nâtık olduğu üzere Hubûbât Hazînesi mübâya‘âtı ref‘ olunmuş olduğundan mübâya‘acıların kā‘ide-i mer‘iyye üzere hesâbları rü’yet ve zimmetlerinde zuhûr eden emvâl ya nakden tahsîl veyâhûd mübâya‘a-i cedîd[d]e ale’l-hesâb i‘tâ olunmak ve işbu merfû‘ olan mübâya‘alardan der-anbâr mevcûdları var ise der-akab onları Der-aliyye’ye irsâl ve Anbâr-ı âmireye teslîm eylemeleri husûsu başka başka evâmir-i aliyye ısdârıyla tenbîh ve Hubûbât Hazînesi bakāyâsının yerlü yerinden tahsîl ve Hazîne-i âmireye teslîm ettirilmesi husûsuna gereği gibi dikkat eyleyesiz deyü fermân-ı âlî sudûr etmeğin imdi şeref-yâfte-i sudûr olan hatt-ı hümâyûn ve sâdır olan fermân-ı âlî mûcebince Mevkūfât’a kaydolunup iktizâ eden mahallere ilmühaberleri tahrîr ve ber-mûceb-i takrîr lâzım gelen emirleri tesvîd ve iki yüz beş senesine kıyâsen ber-mantûk-ı derkenâr mahsûl-i cedîdden mübâya‘ası iktizâ eden zehâir tertîb ola deyü fermân-ı şerîfe sâdır olmağın mûcebince Mevkūfât’a kaydolunup sene-i mezkûra kıyâsen mahsûl-i cedîdden mübâya‘ası iktizâ eden zehâir tertîb ve lâzım gelen evâmiri tahrîr olunup iktizâ eden mahallere ilmühaberleri i‘tâ olunmağla İstanbul Mahkemesi sicillâtına dahi Mevkūfât’dan işbu ilmühaberi verildi. Fî 17 R sene 1222