İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 195 Hüküm no: 70 Orijinal metin no: [29b-1] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Ülke genelinde üretilen ipeğin İstanbul’un ihtiyacı karşılanmadan müste’min tüccarlar başta olmak üzere hiç kimseye satılmaması Harîr nizâmına dâir ilmühaber. Bursa ve Kirmasti ve İnegöl ve Yenişehir-i Bursa ve Bilecik ve Söğüd ve Pazarköy ve Gemlik ve Lefke ve İznik ve Bandırma kazâlarıyla Kocaeli ve Hudâvendigâr ve Eskişehir sancaklarında harîr husûle gelen vesâir kazâların kuzât ve nüvvâbına ve zikrolunan sancakların mütesellimleri zîde mecduhüma ve voyvodagân ve a‘yân vesâir zâbitân ve gümrükcüler ve vücûh-ı memleket ve bi’l-cümle iş erleri zîde kadruhuma Âsitâne-i aliyyemde mutavattın ibâdullâhın havâyic-i zarûriyelerinden olan İstanbul şalisi ve gezi ve dimi ve sandal ve kuşak ve pûşî ve emti‘a-i sâire i‘mâline muktezî olan meşdûd tâ‘bir olunur ince harîr ile kazzâz tâifesine mahsûs olan harîrden Dersa‘âdetim’e mikdâr-ı kifâye gönderilmedikce âhara verilmemesi mukaddemâ karâr-gîr olan nizâmından iken geçen sene erbâb-ı ihtikâra ve husûsuyla müste’min tâifesine irâet-i ruhsatla mahâll-i uhrâya külliyetli harîr verilmiş ve ol vechile Dersa‘âdetimde harîre kıllet gelmiş olduğuna mebnî mahsûl-i cedîde değin mevcûd olan harîrin bir dirhemi müste’min tâifesine vesâir tüccâr ve erbâb-ı ihtikâra verilmeyip cümlesinin Dersa‘âdetim’e irsâl olunması ve mahsûl-i cedîdden dahi Bursa ve Dersa‘âdetim’e vesâir Memâlik-i mahrûseye müstevfâ olmadıkça müste’min tâifesine sırren ve alenen harîr bey‘ ve i‘tâ olunmayıp nizâmı üzere Âsitâne-i sa‘âdetime külliyetli harîr irsâline bi’l-ittifâk ziyâde ihtimâm ve dikkat kılınması bâbında şeref-rîz-i sudûr olan emr-i şerîfime münâfî ehl-i İslâm yedleriyle ve âhar gûne hîle ve sanî‘alar ile İzmir tarafına ve Dersa‘âdetim’den gayrı mahallere harîr gitmekde olduğu tahkīk kılınmakdan nâşî fîmâ ba‘d gerek mevcûd olan ve gerek husûle gelen harîrin bir dirhemi İzmir tarafına ve mahâll-i sâireye verilmeyip cümlesinin nizâmı vechile Dersa‘âdetim’e gönderilmesi zımnında siz ki kuzât ve nüvvâb ve mütesellimler vesâir mûmâ-ileyhimsiz size hitâben muahharan ısdâr ve tisyâr kılınan emr-i celîlü’l-kadrim mûcebince amel ve harekete ihtimâm ve dikkat olunmakda ise de bi’l-cümle harîr husûle gelen mahaller ahâlîsinin umûr-ı mühimme ve tekâlif-i sâireyi tediye ve kendilerini idâre eylemeleri harîr mahsûllerinin fürûht olunmasına mevkūf olup mahsûl-i cedîdden mukaddem harîr-i Bursa’dan yüz altmış guruşa fürûht olunmuş ve mahsûl-i cedîd zuhûrundan beri fiyatı yüz nihâyet yüz on guruşa kadar râyic olmuş iken Âsitâne-i aliyyem tarafından müşterileri külliyetli akçe irsâliyle mikdâr-ı kifâye harîri zamânında iştirâ etmediklerinden ve ashâb-ı yedlerinde olan birer mikdârı harîri Dersa‘âdetim’e getirip fürûht eylemeleri düşvâr idiğinden Haleb ve Şam ve mahâll-i sâire tüccârının iştirâlarına ruhsat verilmediği takdîrce Âsitâne harcı olmayan harîr dahi ashâbı yedlerinde kalacağı derkâr ve imrâr-ı vakt ile etrâfında olan harîrin dahi lâyıkıyla Bursa’ya celbi mümkün olamayıp erbâb-ı ihtikâr yedlerine geçerek perâkende olmasına ve ahz u i‘tânın ve umûr-ı mühimme ve mesâlih-i sâirenin ta‘tîline bâ‘is olacağı ve Dersa‘âdetim’den peyderpey külliyetli akçe irsâline ta‘ahhüd olunduğu hâlde vakt-i kalîlde Dersa‘âdetim’e müstevfâ harîr irsâline gayret kılınacağı âşikâr olmakdan nâşî bu vechile Dersa‘âdetim’den külliyetli akçe irsâl olunarak vakt ü zamânıyla müstevfâ harîr gönderilmek üzere ba‘zı Haleb ve Şam ve mahâll-i sâire tüccârının iştirâlarına ve Âsitâne-i aliyyem ve Bursa vesâir Memâlik-i mahrûseme müstevfâ oldukdan sonra müste’min tâifesinin dahi mübâya‘a eylemelerine ruhsat verilmesi husûsu Bursa ve havâlîsi vesâir harîr husûle gelen mahaller ahâlîsinden mazbûtü’l-esâmî kimesneler câniblerinden istirhâm olunduğu Bursa tarafından bu def‘a Dersa‘âdetim’e vârid olan i‘lâmda derc ve iş‘âr olunmuş olup İstanbul’da bir seneye kifâyet edecek harîrin mikdâr ve fiyatı bir karârda giderek bâligan mâ-bâlig [bâligan mâ-belag] bulunup mikdâr-ı fiyatına aslâ halel gelmemek matlûb-ı cihândârânem olup işbu cereyân eden men‘ husûsu bu maksûdun husûlüne ve müstemirren icrâsına münhasır olmağla hâlâ Gümrük emîni iftihârü’l-emâcid el-Hâc İbrahim Sâib dâme mecdühû ile Dersa‘âdet’im ve Bursa mîzan-ı harîr emînleri hâzır oldukları hâlde ve kazzâz ve meşdûdcular ve dolabcı vechile esnâfı ve ba‘zı tüccâr dahi celb ve kat‘-ı fiyat ile vechen mine’l-vücûh fiyatı tezâyüd ve sebeben mine’l-esbâb harîrin mikdârı tenâkus bulmaması esâsına hiçbir vechile halel getirilmeyerek iktizâ-yı hüsn-i nizâmı ne vechile ise bi’l-istihsâl i‘lâm olunmak üzere husûs-ı mezbûr hâlâ İstanbul Kādısı Mevlânâ Mehmed Sâdık zîdet fezâiluhûya lede’l-havâle mevlânâ-yı mûmâ-ileyh dahi gümrük emîni mûmâ-ileyh hâzır olduğu hâlde Kazzâzân kethüdâsı Abdullatîf ve meşdûd tüccârînden Mehmed Emin ve el-Hâc Ahmed ve Hâfız Hüseyin ve el-Hâc Ali Bey ve Sandalcılar kethüdâsı es-Seyyid el-Hâc Hâfız Mehmed Emin ve Yiğitbaşı Molla Mehmed ve Kethüdâ vekîli es-Seyyid Mehmed ve Üsküdar Kethüdâsı vekîli Hâfız Mustafa ve Bezekci esnâfı kethüdâsı Mehmed Râşid ve Dolabcı esnâfı Kethüdâsı el-Hâc Ahmed ve Çulha esnâfı Kethüdâsı es-Seyyid Ali ve esnâf-ı mezkûreden mazbûtü’l-esâmî elli neferden mütecâviz ustaları ve Mîzancı İbrahim ve es-Seyyid Ömer ve Sâdık ile Sabetay ve Mosi ve Markar nâm Yahûdileri meclis-i şer‘a ihzâr ve istintak eyledikde el-yevm sandalcı ve kemhacı harcı olup bir vakıyyeden ibâret olan beher meşdûd-ı Bursa dahi seksen iki buçuk guruşa râyic olup nakliye ve resm-i mîzan ve gümrük mesârifi üç guruş ve iki guruş dahi fiyat zammıyla Dersa‘âdetimde seksen yedi buçuk guruşa râyic olduğunu bürüncükcü ve dolapcı ve kenar ipekcisi ve kazzâz harcı olan harîrin altı yüz on dirhemden ibâret olan [30a] beher tefesi nakliye ve harc-ı mîzan ve mesârif-i sâire ve fâide ilâvesiyle a‘lâsı el-yevm Dersa‘âdetimde yüz sekiz buçuk guruşa ve evsatının beher tefesi doksan beş guruşdan yüz guruşa kadar ve ednâsının beher tefesi doksan iki guruşa ve Gemlik ve Küplü ve Bilecik harîrinin beher tefesi yüz dört buçuk guruşa ve Pazarköy ve Mihaliç ve Edincik harîrinin beher tefesi yüz bir buçuk guruşa ve İznik ve Sakarya ve Lefke harîrinin beher tefesi doksan dokuz buçuk guruşa ve Geyve ve Karamürsel harîrinin beher tefesi doksan yedi buçuk guruşa ve Adapazarı ve Sabanca harîrinin beher tefesi doksan iki buçuk guruşa ve Rumeli câniblerinden Edirne harîrinin beher vakıyyesi altmış üç guruşa ve Tırnovi ve Dimetoka harîrinin beher vakıyyesi altmış bir guruşa ve Filibe harîrinin beher vakıyyesi elli sekiz guruşa ve Dimetoka ve Filibe havâlîsi ve kazanlık ve Yenice ve çırpan harîrinin beher vakıyyesi elli dört guruşa ve Yenişehir-i Fenar kurbünde vâki‘ Zagora ve Berkofça harîrinin beher vakıyyesi elli bir guruşa ve Selanik harîrinin beher vakıyyesi kırk bir guruşa râyic olunduğu ve bir senede behere tefesi altı yüz on dirhem olarak seksen bin tefe harîr Dersa‘âdetimde bürüncükcü ve ve kenar ipekçi ve çulha ve dolapcı ve kazzâz esnâflarına ve altmış bin vakıyye meşdûd dahi sandalcı ve kemhacı esnâflarına kâfî ve vâfî idiğini ihbâr eylediklerinden ve bu sûretde mahsûl-i cedîd zuhûruna değin fiyat-ı mezkûre tezâyüd bulmayarak zikrolunan mahallerde husûle gelmiş olan bi’l-cümle harîr İstanbul tüccârını Müslim ve re‘âyâ ve gerek harîr ashâbından bizzât kendileri getirmek murâd edenler yedleriyle doğru Dersa‘âdetim’e celb ve naklolunup Âsitâne-i aliyyem esnâfı lüzûmu olan mikdârı iştirâ ve istîfâ eylediklerinden sonra mâ‘adâsı yine Âsitâne-i aliyyemde Haleb ve Şam vesâir Memâlik-i mahrûsem tüccârına ve mahâll-i sâireye fürûht olunmak hüsn-i nizâmı mûcib olacağına mebnî ol vechile bi’l-ittifâk karâr verilmiş olduğundan bahisle ol bâbda ifâde-i hâlî müş‘ir emr-i şerîfim ısdâr ve İstanbul gümrüğü emîni mûmâ-ileyhe ve İstanbul Bâb Mahkemesi’ne ilmühaberleri i‘tâsını i‘lâm edip i‘lâmı mûcebince amel ve hareket olunmak fermânım olmağın i‘lâmen ve ifhâmen ve tenbîhen ve tekîden işbu emr-i celîlü’l-kadrim ısdâr ( ) ile irsâl olunmuşdur. İmdi bundan sonra dahi taht-ı hükûmetinizde kâin kazâlarda Dersa‘âdetim’den gayrı mahallere ve husûsuyla müste’min tâifesine zinhâr ve zinhâr bir dirhem harîr verilmeyerek ve fiyatı dahi kat‘â tezâyüd bulmayarak Dersa‘âdetimde lüzûmu olan harîri bu tarafda esnâf-ı merkūma tamamen iştirâ ve istîfâ eylediklerinden sonra fazlası dahi yine Dersa‘âdetim’den Şam ve Haleb vesâir Memâlik-i mahrûsem tüccârına ve mahâll-i sâireye fürûht olunmak üzere hâsıl olan bi’l-cümle harîr gerek tüccâr ve gerek ashâbı yedleriyle doğru Dersa‘âdetim’e sevk ve irsâl olunması husûsuna ikdâm ve sa‘y-i mâlâ-kelâm eylemeniz matlûb-ı mülûkânem idiği ve bundan sonra dahi Dersa‘âdetim’e gelmeksizin ve geldikden sonra dahi Âsitâne-i sa‘âdetim esnâfı lüzûmu mikdâr harîri iştirâ ve istîfâ eylemeksizin âhar mahalle harîr satıldığı haber alınır ise cesâret edenlerin icrâ-yı tedîblerine ibtidâr olunacağından gayrı vehâmeti tarafınıza dahi âid ve râci‘ olacağı ve zikrolunan mahallerde başka başka ilmühaberleri verildiği ma‘lûmunuz oldukda ber-minvâl-i muharrer amel ve hareketle elfâz-ı emr ve irâde-i şâhâneme bi’l-ittifâk kemâliyle ikdâm dikkat ve hilâfı vaz‘ ve hareket vukū‘unu tecvîz ile mesûl ve mu‘âteb olmakdan be-gāyet tehâşî ve mübâ‘adet eylemeniz bâbında. Fî evâsıtı S sene [1]241.