İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 242 Hüküm no: 108 Orijinal metin no: [40b-1] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Yangınların önüne geçebilmek için yeni yapılacak binalarda uygulamaya konulan tedbirler Bâ-sahh-ı âlî. İstanbul kādısı fazîletlü efendi. Bu def‘a harîkde muhterik olup henüz binâlarına şürû‘ olunacak ebniye haklarında emr-i âlî. İrâde-i ezeliyye-i hazret-i fa‘âlün lemâ-yürîd eğerçi mukadderât-ı murâd-bahâdan tahallüf etmeyerek lâ-cerem vukū‘a geleceği müteyakkin ve bedîdâr ise de işbu âlem-i âsiyâbda çâre-cû-yı sebeb-i matlab olmak âdet-i beşeriyeden olduğuna binâen bi-kazâillâhî te‘âlâ vukū‘ bulan harîkde zahîre sirâyet maddesine sebeb görünen şeylerin men‘iyle lâzıme-i tahaffuzun icrâsına mübâderet lâzımeden olmakdan nâşî bu def‘a Çarşı-yı kebîr’de muhterik olan sırıkcı ve doğramacıların muktezâ-yı san‘atları dâimâ kereste i‘mâlinden ibâret ve destereci ve eğerçi esnâfının dahi ateş i‘mâline mütevakkıf olmakdan nâşî bunların dükkânlarının ba‘zı münâsib mahallere nakliyle esbâb-ı tahaffuza medâr olmak için ashâb-ı dekâkîne ve naklolunacak mahallerde bulunan menâzil ashâbına ve sâire mahzûr ve mazarratı mûcib olmayacak hâlî münâsib mahaller tahkīk olunarak oralara nakl ve iktizâsına göre desterecilerin birazı dahi Payzen hânı’na iskân olunup zikrolunan sırıkçılar dükkânlarının bir sıraya inşâsı uyabildiği sûretde li-ecli’t-tahaffuz altbaşına ve üstbaşına esnâfca bir yüksek taş duvar binâ eylemeleri ve tabancacılar ve makascılar dahi dükkânlarını beş zirâ‘ kaddinde dört tarafı taş duvar ve üstleri tonos kemer veyâhud üzerleri batırma kiremidli ve altı horasan sıva ve tavanı ve önleri sacdan kanat ve kapı ile mestûr olup aslâ ahşâb kepenk ve saçak ile olmamak üzere kârgîr olarak binâ etmeleri ve boyacılar dahi kârgîr olarak inşâ ederler ise yerlerinde ibkā ve adem-i iktidârları sûretde bunlar dahi münâsib mahalle naklolunmaları ve Çarşı-yı kebîr’de kalacak kuyumcu vesâir esnâf dükkânları önlerinde olacak sed ve peykelerin tuğladan veyâhud Malta taşından yapıp ve dükkânlarının ve gediklerinin beynlerinde olan fâsıla tahtalarının dahi yüzlerine teneke kaplatmaları vesâir esnâf dahi yapacakları dükkânlarının nizâma tatbîkan yapıp yerlerinde ibkā kılınması ve muhterik olan ve bundan böyle yapılacak ispinçar ve hekîm dükkânları dahi kârgîr olarak inşâ olunmak üzere Etibbâ-i hâssa izzetlü fazîletlü efendi tarafına buyruldu ısdârıyla ruhsat verilmesi ve bâlâda zikr olunduğu vechile doğramacı esnâfı esnâf-ı sâire ile berâber münâsib mahallere naklolunacak ise de işbu doğramacı ve çilingir esnâfı misilli nâsa ekseriya lüzûmlu olan esnâfdan birazının dükkânları semt ve münâsebete göre birer çeyrek atım atım münâsib mahallerde münferidce inşâ ettirilmesi ve börekçi ve simidci fırınlarından çıkan kığılcım ahşâba tutuşmamak için ocaklarının ağzına kârgîr kemer çevirip yâhud horasanlı tavan binâ ve talaş için bir mahfûz mahall inşâ ederek nizâmları vechile ziyâde talaş almamaları ve bunlar ve gerek sâir ateşle i‘mâl-i san‘at eden esnâf dükkânlarının etrâfı ana duvarı olarak taş duvar ile ihâta edip ve duvarı dahi kiremidden yukarı çıkarmaları ve bi’l-cümle dükkânların saçakları sacdan yapılıp iktidârı olmayanlar ahşâb yaparlar ise de kiremid altını hâlis harc ve tuğla ile döşedip ve tahtını ve tek üzerlerine sıva ile Bağdâdî saçak inşâ eyleyip direkleri dahi demirden olması ve dükkânlarda asılı kepenk olmayıp kepenkleri parça tahta yerden olarak gündüzleri dükkânları tahtına hıfz ve gece yerine vaz‘ etmeleri veyâhud bezzâstân dolapları şeklinde devşirilir kepenk yâhud sürme kepenk yapmaları ve içlerinde ashâbının beytûtet edecekleri kasab ve şekerci ve helvacı ve çörekci ve kadayıfçı ve bakkāl vesâir bu makūlelerden başka dükkânlarda aslâ oda yapılmayıp ve zikrolunan dükkânlarda dahi hâricden nerdübân ve kapılı oda inşâ olunmayıp yalnız kendilerine beytûtet için mahsûs olmak üzere muhtasarca binâ olunmuş ve zinhâr kahve dükkânları inşâ olunmaması ve esîrci esnâfı sınıf-ı kesîr olup temekkün ettikleri çarşılarının kârgîr olması lâzımeden ise de muhterik olan mahallerinin kârgîr inşâsı vakte muhtâc ve Laleli vakf-ı şerîfinin alt katında kâin odalar dört yüz kadar nüfûsa vâfî olacağına mebnî esnâf-ı mezkûre şimdilik zikrolunan mahalde bi’l-icâre sâkin olmak isterler ise cânib-i vakf-ı şerîfe dahi menfa‘ati mûcib olacağından esnâf-ı merkūmeyi tarafınıza celb ederek ma‘rifet-i şer‘ ve izn-i vakf-ı şerîf ile mahâll-i mezkûre nakl ve iskânlarına râbıta verilmesi ve fîmâ ba‘d ahşâb hâne yapılmayıp kârgîr inşâ olunarak bunlarda [41a] kat‘â peyke ve pîşgâh ve çardak misilli ahşâba müte‘allık şey binâ olunmayıp ve kârgîre muttasıl ahşâb dükkân inşâ kılınmaması ve kadîmî vechile bundan böyle dahi ehl-i İslâm binâlarının kadleri on dört ve re‘âyânın on iki zirâ‘ olmak üzere inşâ olunup ancak menâzil ashâbının zî-kudret olanlarına veyâhud ashâb-ı menâzil mesârifinde irzâ olunarak muttasıl olan hâneler arasında kiremidden bir zirâ‘ mikdârı yukarı kârgîr duvar yapdırılması ve yapılacak hânelerde yelkovan olmayıp saçak üzerinde olan uçdaki kiremidi tutmak için batırma hâlis ve horasanlı harc ile serpi tâ‘bir olunur saçak inşâ olunması ve ba‘d ez-în ocaklar künk ve mücef tuğladan olmayıp kârgîr kubûrlu ocak inşâ kılınması ve tahta-pûş ve cihân-nümâ ve kemâ-fî’l-kadîm on sekiz parmakdan ziyâde şehnişîn binâ olunmayıp eğriler dahi sıvalı olarak yapı yüzünde aslâ ahşâb görünmemesi ve ehl-i İslâmdan kârgîr menzil binâ edeceklere ruhsat verilmesi ve menâzilin dört tarafı dolma duvar olması ve bu makūle vukū‘ bulan harîklerde adem-i takayyüdden nâşî herkes hânelerini tevsî‘ garazıyla ve mârrîn ve âbirînin hakkı olan tarîk-i caddeden birer ikişer parmak ve ba‘zan dahi ziyâdeye alarak Âsitâne-i sa‘âdetin ekser sokakları darlaşmış ve müzevvâlaşmış olduğundan o misilli dar sokaklı hâneler pencere pencereye olarak gece mum yakdıklarında makarr-ı nisvân olan mahallere hilâf-ı şer‘-i şerîf yekdiğerin nezâreti vukū‘u ve Hudâ ne-kerde harîk zuhûrunda muhâfaza mümkün olamayıp derhâl sirâyet misilli uygunsuzlukların def‘i lâzımeden olmağla bu def‘a işbu husûsa me’mûrlar tarafından be-gāyet dikkat olunarak yollardan evlere ve dükkânlara yer çalınmamak üzere kalfa ve duvarcılara tenbîh ettirildikden sonra mukaddemlerde o makūle sokaklardan alınmış olduğu tahkīk olunanlar mehmâ-emken me’mûrlar taraflarından hekîmâne irzâ ve iskâta bi’l-ihtimâm terk ettirilmesi ve gāyet zîk olan sokaklarda mümkün olabilir ise tarafeynden yarımşar zirâ‘ yer bırakılarak ve ba‘zı müzevvâlar dahi geri çekilerek sokakların imkânı mertebe tevsî‘ine dikkat olunması ve ber-minvâl-i muharrer yollardan dükkâna ve evlere yer çalındığı sûretde komşuları kendilerini muhâtaradan vikāyeten ebniye nizâmına memûr zâbitâna haber verdiklerinde bi’t-tahkīk iktizâsına bakılacağı tarafınızdan mahallât imâmlarına ve esnâf kethüdâlarına ihbâr olunup ve bu keyfiyet-i nizâmiyyeye İhtisâb ağası ve Mi‘mâr ağa dahi kemâliyle takayyüd ve dikkat olunması ve el-hâletü hâzihî ebniyenin kesreti cihetiyle amele yevmiyyesi ve kereste kıymeti tezâyüd etmemek için gerek sunûf-ı amele ve gerek ecnâs-ı kereste fiyat-ı lâyıka vaz‘ ve tahdîd olunup bu husûsa dâimâ dikkat ve nezâret eylemeleri maddesi dahi İhtisâb ağası ve Mi‘mâr ağa’ya başkaca tenbîh ve işbu nizâm muhterik olan mahaller hakkında ise de fîmâ ba‘d düstûrü’l-amel tutularak lede’l-iktizâ mecmû‘-ı ebniye haklarında cârî olmak üzere Dîvân-ı Hümâyûn kalemine kayd ile cümle haklarında siyyân tutularak şefâ‘at ve iltizâm ile nizâm-ı mezkûrun hilâfına bir vakitde mücâseret olunmaması husûsları Bâb-ı fetvâ-penâhî’de akd olunan meclis-i şûrâda müzâkere ve tensîb olunmuş ve işbu mevâdd-ı nizâma herkesin mâl ve mülk ve cânını muhâfaza maksadından ibâret olduğuna binâen îcâbına göre icrâsı muvâfık-ı şer‘-i şerîf olduğu îrâd ve beyân kılınmış olmakdan nâşî mevâdd-ı merkūmenin bir kıt‘a lâyihasıyla keyfiyet huzûr-ı lâmi‘u’n-nûr-ı hazret-i cihândârîye lede’l-arz müzâkere ve istihsân olunduğu üzere icrâlarına mübâderet olunması mazmûnunda hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn-ı pâdişâhâne sahîfe-pîrâ-yı sudûr olup mantûk-ı münîfi üzere mevâdd-ı merkūmeden İhtisâb ağası ve Mi‘mâr ağa taraflarına müteferri‘ olan maddelerin harf be-harf icrâlarına kemâliyle i‘tinâ ve dikkat eylemeleri husûsu mûmâ-ileyhimâya beyaz üzerine başka başka buyruldular ısdârıyla tenbîh ve tekîd olunmağla siz dahi keyfiyeti <> lâzım gelenlere ber-vech-i meşrûh ifâde ve tefhîme mübâderet ve işbu mevâdd-ı nizâmiyyeyi bundan böyle ilâ-mâşâallâhi te‘âlâ düstûrü’l-amel tutulmak üzere sicill-i mahfûza dahi kayd ettirdip dâimen ve müstemirren icrâsı husûsuna i‘tinâ ve dikkat eyleyesin deyü buyruldu. Fî 9 S sene 1242. Mukābele şud.