İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 247 Hüküm no: 111 Orijinal metin no: [41b-2] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Kereste ile ilgili gerekli düzenlemelerin yapılması için Dergâh-ı mualla kapıcıbaşılarından Salih Bey’in Kereste nâzırı tayin edildiği Kereste nizâmının ilmühaberi. Dergâh-ı mu‘âllâm kapıcıbaşılarından olup bu def‘a Bahr-ı siyah’da kâin zikri âtî iskelelere taraf-ı saltanat-ı seniyyemden Kereste nâzırı nasb ve ta‘yîn kılanan Salih Bey dâme mecdühûya ve İneada ve Kalanhoz ve Vasilikoz ve Pordaviz ve Çingâne iskelesi ve Karaağaç ve Yeniliman ve Gözeke ve Akdere ve Ahtabolu iskelelerinin tâbi‘ olduğu kazâların kuzât ve nüvvâbına ve a‘yân ve zâbitân ve vücûh-ı ahâlî ve bi’l-cümle işerleri zîde kadruhüme; Dârü’s-saltanatü’s-seniyyemin havâyic-i zarûriyesinden ma‘dûd olan ecnâs-ı kerestenin çap ve fiyat ve celb ve nakli maddeleri ötedenberü bi’d-defa‘ât taht-ı nizâm ve râbıtaya bend ve tevsîk olunmuş ise de muhtekir ve madrabâz tâifesi bir tarafdan zikrolunan iskelelerin iltizâmını alan iskeleciler bir tarafdan aşırı kâr ve menfa‘at dâ‘iyesine düşerek ihtilâl-i nizâma bâdî olmakda olduklarından mâ‘adâ bu def‘a bi-irâdetillâhî te‘âlâ vukū‘ bulan harîk-i kebîrde bunca ehl-i İslâm ve re‘âyânın muhterik olan büyût ve menâzil ve mesken ve me’vâları ve gerek derdest olan külliyetli ebniye-i mîrîyenin tekmîl-i inşâları hayli keresteye muhtâc olduğu zâhir ve bu husûsa taraf-ı saltanat-ı seniyyemden ikdâm ve dikkat olunmadığı takdîrce erbâb-ı tama‘ ve irtikâb işbu kerestenin şiddet-i lüzûmu keyfiyetini tamam fırsat ittihâz ederek evvelki kârlarına dahi kanâ‘at etmeyip giderek üç dört katına satmağa çalışacakları ve bu tarafda [42a] her ne kadar ikdâm ve ihtimâm olunsa dahi dürlü dürlü hîle ve özürler beyân ederek yine lâyıkıyla önü alınamayacağı bedîhî ve bâhir olduğundan şu husûsun gerek Dersa‘âdetimde kereste iştirâsına muhtâc olan bir takım ehl-i İslâm ve re‘âyâ ve gerek mahallinde kereste kat‘ıyla ta‘ayyüş eden fukarâ haklarında mahz-ı hayr ve menfa‘at olacak vechile bir hüsn-i sûrete ifrâğı lâzım gelmiş olduğuna binâen evvel emirde Dersa‘âdetim’e gelmekde olan ecnâs-ı kereste hakkında müesses olan nizâmât-ı mer‘iyyeye ve îcâb-ı vakt ve hâle tatbîkan iktizâ-yı hüsn-i sûreti mütâla‘a ve hulûl eden fesâdın asıl sebeb ve menşe’i ehl-i vukūfdan suâl ve istiknâh olundukda zikrolunan iskelelerin iskelecilerini merbût oldukları evkāf mütevellîleri ve mukāta‘a mutasarrıfları taraflarından iltizâm eden kimesneler ve gerek sâir muhtekirler mahallinde kereste kat‘ eden fukarâyı birer tarîk ile kendilerine medyûn ve mecbûr ederek kereste mübâya‘asını kendilerine hasr ve ecnâs-ı kerestenin nizâmından olan çaplarına dahi adem-i dikkat-birle Dersa‘âdetim’e gelen kerestelerin ekserîsi uygunsuz olduğundan başka elden ele geçmesi takrîbiyle hakīkati bilinemeyerek el-yevm Dersa‘âdetimde gālî bahâ ile alınıp satılmakda ve bu cihetle hem mahallinde fukarânın maslahatı müteşettit ve hem Dersa‘âdetimde ibâdullâh mağdûr ve mutazarrır olmakda olduğu tebeyyün etmiş olduğundan fîmâ ba‘d o makūle iskelecilerin ve muhtekirlerin külliyen men‘iyle Dersa‘âdetim’den mahsûs kereste nâzırı nasb ve ta‘yîn olunarak ecnâs-ı kereste mahallerinde bi’t-tahkīk hadd-i i‘tidâl üzere alınıp bu tarafda dahi kezâlik mu‘tedil bahâ ile satılması hem fukarâya ve hem ibâdullâha hayırlı olacağı ifâde ve ihbâr olunmuş ve bu sûret nezd-i mekârim-zimmet-i pâdişâhânemde dahi tensîb ve istihsân olunarak zikrolunan iskelelere hademe-i saltanat-ı seniyyeden munsıf ve dirâyetkâr ve şu husûsun alâ-mâ-hüve’l-me’mûl rü’yet ve temşiyyetine ehliyyet ve liyâkatı bedîhî ve bedîdâr birinin kereste nâzırı nasbıyla yedine cânib-i Darbhâne-i âmireden sermâye akçesi i‘tâ olunmak ve zikrolunan iskeleler gerek Bostanyân-ı hâssa ocağı’na merbût Ahtabolu voyvodalığı bundan böyle umûmen nâzır-ı mûmâ-ileyh tarafından deruhde ve iltizâm olunması lâzım geleceğinden keyfiyet-i iltizâmları anlaşılıp sene-i âtiye iltizâmâtı hakkında ba‘dehû iktizâsına bakılmak üzere fakat bu senenin iltizâmını alan kimler ise kıste’l-yevm hesâbıyla sene âhirine kadar eyyâm için bedel-i iltizâma göre iktizâ eden akçeleri verilip iskân kılınmak üzere usûl ve fürû‘unun icrâ-yı muktezâları husûsuna irâde-i seniyye-i mülûkânem ta‘alluk edip ol bâbda hatt-ı hümâyûn-ı inâyet-makrûn-ı pâdişâhânem şeref-rîz-i sudûr olmuş ve senki mîr-i mûmâ-ileyhsin senin evsâf-ı mezkûre ile ittisâfına binâen miyâne-i emsâlinden bi’l-intihâb işbu kereste nezâret muktezâ-yı irâde-i seniyyem üzere senin uhde-i ehliyyetine ihâle ve tefvîz kılınmış olmakdan nâşî muktezâ-yı me’mûriyet ve lâzıme-i gayret ve sadâkatin üzere bu tarafdan hareket ve havâlî-i merkūmeye varıp zikrolunan iskelelerden kangısı işin gelişine göre ikāmetine çesbân ise onda ikāmetle sâirlerine tarafından emîn ve mu‘temed adamlar ikāme ederek ve iktizâ eder ise bu iskeleleri aralıkda kendin dahi dolaşarak ve bu senenin mültezimlerini kıste’l-yevm hesâbıyla irzâ ve iskât ederek bundan böyle icrâ-yı muktezâ-yı me’mûrîne dikkat ve ihtimâm eylemek lâzım gelip şöyle ki; bu def‘a Dersa‘âdetimde İstanbul kādısı ve Şehremîni ve Hâssa mi‘mârı ve keresteci tüccâr esnâfından ve sâirden lâzım gelenler ma‘rifetleriyle karâr verildiği vechile fîmâ ba‘d zikrolunan kereste iskelelerinden iskelecilik lafz-ı nâ-meşrû‘u külliyen ref‘ ve imhâ ve bundan böyle cümlesi cânib-i nezâretden deruhde ve idâre olunarak el-yevm her nev‘ kerestenin mahallinde re‘âyâdan alındığı fiyat ve bu def‘a Mi‘mâr ağa ma‘rifetiyle ber-vech-i i‘tidâl tertîb olunan çap defteri Başmuhâsebe’ye ve birer sûretleri dahi mahallerinde mehâkim sicillâtına kayd ile bir vakitde zam ve taklîl ve isim ve cismi tağyîr ve tebdîl olunmamak ve Dersa‘âdetim’e gelen kerestelerden ba‘zı nev‘ kerestenin destede tûlü on zirâ‘ iken mesâha olundukda tammı sekiz zirâ‘ geldiğinden ihtilâl ve gadri mûcib olmağla ba‘d ez-în mukayyed olan çapına muvâfık gelerek tammı kaç zirâ‘ ise hîn-i bey‘inde öylece tâ‘bir olunup noksan gelmemek ve eğer noksan gelir ise ma‘rifet-i şer‘-i şerîf ve Şehremîni ve Hâssa mi‘mârı ma‘rifeteleriyle ağacı baltalanıp sâhibi dahi tedîb olunmak ve navl-ı sefîne husûsunun ıttırâdı ma‘kūl görülmemekle bu def‘a bi’t-terâzî kat‘ olunduğu misilli beher sene rûz-ı Hızır duhûlünde bir def‘a ve rûz-ı Kasım duhûlünde dahi bir def‘a me’mûrlar ma‘rifetleriyle her bir iskelenin kurb ve bu‘duna nazaran sâbıkına zam olunmamak şartıyla hatt-ı i‘tidâl üzere kat‘ ve öylece amel ve hareket olunmak ve kereste i‘mâl ve tenzîl eden re‘âyânın âdet-i beldeleri üzere akçe ve araba ve hayvân vesâir bu misilli muhtâc oldukları umûr ve husûsları cânib-i nezâretden müşfikāne görülüp hoşî üzere idâre ve rü’yet ve her hâlde himâyet ve sıyânetlerine dikkat ve re‘âyânın dağdan indirdikleri ecnâs-ı kereste ber-mantûk-ı defter fiyat-ı mukayyedesiyle iştirâ ve bahâsı cevr ve ezâ etmeksizin an-nakdin ashâbına edâ olunarak nezâretin mesârif-i muktezîyyesi ve bedel-i iltizâmât ve iskelelere ikāme olunacak adamlarının me’kûlât ve meşrûbâtları ve fukarâ üzerinde duracak akçenin fâizi kâr ve mesârif nâmıyla hîn-i bey‘inde zammolunan akçeden idâre ettirilmek ve bu madde tekâlif nev‘inden olmayıp esmânıyla bey‘ u şirâ kabîlinden olmağla ancak Tersâne-i âmire ve Tophâne-i ma‘mûre mürettebâtından başka fukarâdan müft ü meccânen bir dal ağaç ve yem ve yiyecek ve iskelecilik ve nâzırlık ve toprak basdı ve selâmet akçesi bezm ve harc ve resm-i avâid ve ondalık ve kâtibiye ve hüddâmiye ve resîdiyye ve fukarânın aldığı akçe için fâiz nâmı ve nâm-ı âhar ile bir akçe ve bir habbe ve bir nesne mutâlebe ve fukarâya hizmet teklîf ve hayvân ve arabaları bilâ-ücret isti‘mâl olunmayıp sâye-i şevket-vâye-i şâhânemde ve vedî‘atullâh olan fukarâ-yı ra‘iyyet vechen mine’l-vücûh rencîde ve te‘addî olunmamak ber-mûceb-i defter ashâb-ı sefâyin ve rüesâya ta‘yîn olunan navl ve esnâfa dahi ber-vech-i âtî tecvîz olunan kâr maddesinde cümlesinin intifâ‘ ve ta‘ayyüşü gözedilmiş olmağla bundan mâ‘adâ ashâb-ı sefâyin ve rüesâ ve esnâf başka dürlü ihtikâr ve tama‘ ve irtikâb tarafına sapmayarak ve nezâret tarafından iştirâ ve cem‘ olunacak kerestenin bir dânesi diyâr-ı âhara ve muhtekir ve madrabâz makūlelerine ve Frenk gemilerine vesâir memnû‘ olan mahallere verilmeyerek cümlesi sefînelere tahmîl ve memhûr kāimesiyle Dersa‘âdetim’e irsâl ve tesbîl olunup bi-lutfihî sübhânehû te‘âlâ sâlimen geldikde nizâm-ı kadîmi üzere doğru Çöplük iskelesine yanaşıp iktizâsına göre keresteci esnâfı ve ibâdullâha fiyat-ı mu‘tedile ile bey‘ olunmak ve cânib-i mîrîye lâzım gelen ecnâs-ı keresteler dahi yine ol fiyat ile alınmak ve esnâf dahi aldıkları keresteyi ötedenberü cârî olan nizâm-ı kadîmleri üzere Ayazma iskelesi dükkânları için onu on buçuk ve Cebeali ve Fener ve Balat ve Eyüb ve Hasköy ve Galata ve Tophâne ve Beşiktaş ve Ortaköy ve Yeniköy ve Üsküdar ve Samatya ve Kumkapı ve mahâll-i sâire-i ma‘lûmede vâki‘ dükkânlariçin onu on bir nakliye ve isdifiye ve ber-nehc-i şer‘î onu on bir buçuk hesâbıyla dahi kâr zam ve ibâdullâha bey‘ etmek ve esnâfın cemî‘-i dükkânları önlerine her nev‘ kerestenin fiyat-ı mukarreresini ibâdullâh bilip de bir akçe aldanmamak için Hâssa mi‘mârı mührüyle birer pusula yapışdırılıp ona bakılarak alınıp satılmak ve dükkânı önünde pusula bulunmayan keresteci tedîb olunmak ve ol havâlîde Tophâne-i âmirem için i‘mâl ettirilen helon naklinin vakti başka ve hatab ve kömür nakillerinin vakitleri başka ve her birinin maslahatları dahi başka olduğundan birbirine aslâ mazarratı olmamağla helon ve hatab ve kömür nizâmlarına kat‘â halel gelmemek ve bunların sebebiyle dahi kereste nizâmı aslâ muhtel olmamak şartıyla ötedenberü olageldiği vechile kereste kat‘ ve nakl eden arabacılara hiçbir tarafdan bilâ-mûceb mümâna‘at olunmamak ve Dersa‘âdetim’e gelen kereste nizâm-ı asliyesi üzere kethüdâ ve yiğitbaşı ve ihtiyârları ma‘rifetleriyle esnâf ve ibâdullâha verilip muhtekir ve madrabâz makūlelerine verilmemek ve bu nizâm-ı müstahsenenin vaz‘ı ancak muhtekir tâifesinin men‘iyle mîrî ve ibâdullâha lüzûmu olan kerestenin çap ve fiyatı nizâmının devâm ve istikrârı ve bir vakitde hilâfı hareket vukū‘a gelmemesi maksûdundan ibâret olmağla bu husûsda hilâf-ı nizâm hareket vukū‘u her kimden olur ise olsun iktizâsı vechile tedîb olunmak şerâiti taht-ı râbıtaya tevsîk ve mehâkim sicillâtına sebt ü kayd ve bi’l-cümle iktizâ edenlere i‘lân ve işâ‘at olunması karâr-gîr olmakdan nâşî imdi ber-mûceb-i nizâm mahallerinde re‘âyânın kat‘ ve tenzîl eyledikleri ecnâs-ı keresteyi fiyat-ı kadîme ve hadd-i i‘tidâl üzere bir kerre olan sermâye [42b] akçesiyle mübâya‘a ve iştirâ ve iskelelere celb ve cem‘ ve karâr verilen navl-ı mu‘tedil ile sefâyine tahmîlen peyderpey Âsitâne-i sa‘âdetime irsâl ve isrâ ve bu tarafda dahi ibâdullâha mu‘tedil bahâ ile sattıracak sûretle muktezâ-yı nizâm ve tenbîhât-ı şâhânemi tamamca icrâ ederek hem fukarâya ve hem bi’l-cümle ibâdulâha mahz-ı hayr ve menfa‘at olacak hâlâtın istihsâliyle taraf-ı eşref-i pâdişâhânem için cümleden da‘avât-ı hayriyye isticlâbına dikkat ve i‘tinâ eylemek fermânım olmağın me’mûriyetini hâvî işbu emr-i celîlü’l-kadrim ısdâr ve yedine i‘tâ olunmuşdur. İmdi senin işbu me’mûriyetin mevâdd-ı sâireye makīs olmayıp cânib-i mîrî ve ibâdullâha âid bir hizmet olduğundan bu bâbda ikdâm ve dikkat lâzımeden idiği vâreste-i kayd [ve] işâret olmağla göreyim seni ber-vech-i meşrûh verilen karâr ve nizâm ve me’mûriyetin iktizâsı üzere zikrolunan iskelelerde olan mültezimleri kıste’l-yevm hesâbıyla irzâ ve iskât ve Ahtabolu voyvodalığı dahi Bostanyân-ı hâssam ocağı tarafından deruhde ve iltizâm ederek ol vechile maslahat muhtekir ve mültezim yedlerinden kurtarıldıkdan sonra her bir cins keresteyi mahallerinde fiyat-ı kadîme ve hadd-i i‘tidâl üzere yedinde olan sermâye akçesiyle mübâya‘a ederek bu tarafda dahi ehven bahâ ile satılmak vechi üzere Âsitâne-i sa‘âdetime peyderpey külliyetli ecnâs-ı kereste irsâline kemâliyle i‘tinâ ve dikkat eylemen matlûb-ı kat‘i-i mülûkânem idiği ve bu vesîle ile aralıkda fukarâ-yı ra‘iyyete bir nev‘ zulüm ve te‘addî ve mübâya‘a olunacak kerestenin semeni i‘tâsında cevr ve ezâya tasaddî olunmak ve değerinden noksan bahâ teklîf kılınmak veyâhud tama‘a mebnî Dersa‘âdetimde keresteye kıllet veyâhud bahâsına ziyâdelik ârız olmak lâzım gelir ise cevâba kādir olamayıp beher hâl mesûl ve mu‘âteb olacağında şübhe olmadığı ve iktizâ eden mahallere ilmühaberleri verildiği ma‘lûmun oldukda ber-vech-i meşrûh amel ve hareket ve icrâ-yı emr ü irâde-i mülûkânemle îfâ-yı levâzım-ı mehâm-şinâs ve reviyyete bezl ve sa‘y ve makderet ve hilâfından tevakkī ve mübâ‘adet eyleyesin ve siz ki kuzât ve nüvvâb-ı mûmâ-ileyhimsiz mazmûn-ı emr ü irâde-i pâdişâhânem sizin dahi meczûmunuz olarak siz dahi şu husûsda nâzır-ı mûmâ-ileyhe lâzım gelen mu‘âvenetin icrâsıyla havâle-i merkūmeden Dersa‘âdetimde peyderpey külliyetli kereste sevk ve irsâli vesâilinin lâyıkıyla istihsâline nâzır-ı mûmâ-ileyh ile bi’l-ittihâd kemâl-i ikdâm ve mübâderet ve hilâfı vaz‘ ve hareket vukū‘unu tecvîzden tehâşî ve mücânebet eylemeniz bâbında. Fî evâsıtı S sene [1]242. Mukābele şud.