İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 253 Hüküm no: 113 Orijinal metin no: [42b-2] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Barutun alınıp satılmasına ilişkin düzenleme Barut husûsuna dâir ilmühaberdir. Baruthâne-i âmire Nâzırı sa‘âdetlü atûfetlü Necib Efendi hazretlerinin takdîm eylediği bir kıt‘a takrîri meâlinden ma‘lûm olduğu vechile levâzımât-ı harbiyenin akdem ve a‘zamı olan barut-ı siyah eşyâ-i sâireye nisbet ve kıyâs kabûl eder şey olmayıp gāyet muhâtaralı olmak cihetiyle nefs-i İstanbul ve muzâfâtından olan kasabaların dâhil ve hâriclerinde kâin dükkânlara vaz‘ olunarak esvâk ve pazarda istenildiği gibi bey‘ u şirâ olunmasını vesâili istihsâl olmak <<üzere>> lâzım gelmiş olduğundan ba‘d ez-în barut-ı siyahın nefs-i İstanbul ve muzâfâtından olan kasabalarda <> bey‘ u şirâ olunması külliyen men‘ ve ref‘ olunmak ve lede’l-hâce me’mûrîn ile taşra gidecek hademe-i Devlet-i aliyye ve sılacı ve husûsiyle Boğaziçi ve Davudpaşa [43a] taraflarında olan taş kırıcı Hırvatlara vesâir bi’l-îcâb verilmesi lâzım gelen kimesnelere verilecek barut yed-i vâhidden münhasır olarak eyâdî-i eşhâs-ı mechûleye geçmemek için Der-aliyyem’de bir münâsib mahalde kârgîr olarak bir aded barutçu dükkânı inşâ ve baruthâne nâzırı bulunanlar taraflarından mutabassır ve mu‘temed adamlar ikāmesiyle dükkân-ı mezkûra külliyetli barut vaz‘ olunmayarak nihâyet üç nev‘ olarak yüz elli deste fişenk ve yirmi vakıyye dökme barut ve dâne kurşun vaz‘ olunup hademe-i Devlet-i aliyyeden taşraya memûr olanlar hademesine göre fiyat-ı lâyıkasıyla mezkûr dükkândan mikdâr-ı kifâye fişenk veyâhud barut ve kurşun verilmek ve me’mûrların hîn-i avdetinde sarf olunmayıp yanlarında kalmış bulunan barut hesâbıyla mezkûr dükkâna red ve teslîm olunarak akçesi verilmek ve zikrolunan taşçı ve Hırvatlara Kireçcibaşı veyâhud Mi‘mâr ağa kefâletiyle iktizâ ettikce mikdâr-ı kifâye taş barutu verilip bu husûs için Beykoz ve Hasköy vesâir taraflarda i‘mâl olunmakda olan barut men‘-i küllî ile men‘ olunmak ve li-ecli’l-bey‘ diyâr-ı âhardan Dersa‘âdet’e vürûd eden bi’l-cümle barut dahi Baruthâne-i âmire tarafından zabt olunarak fiyat-ı mîrîyesi vechile lâzım gelen bahâsı cânib-i mîrîden ashâbına i‘tâ kılınmak ve li-ecli’t-ticâre baruthânelerden mâ‘adâ mahalle fürûht etmemek üzere Anadolu ve Rumeli câniblerinden gelen güherçilenin baruthânelerden başka tâlibine fürûht olunmasına ruhsat verilmemek ve müste’min tüccârının dahi bundan böyle memleketlerinden barut getirmeyip Dersa‘âdet’e tevârüd eden müste’min sefîneleri dahi Bahr-ı sefîd ve siyah boğazlarında me’mûrlar ma‘rifetiyle yoklanıp kendilerine lüzûmundan başka âsâyiş-i dâhiliye ve Devlet-i aliyye zımnında bi’l-îcâb bey‘ ü şirâsı memnû‘ olan barut bulunduğu takdîrde tevkīf olunmak el-hâletü hâzihî Galata’da mütemekkin Efrenc tüccârının ba‘zılarında barut bulunduğu hâlde münâsib fiyatla mübâya‘a olunup sâir kimesnelere fürûht etmekden ictinâb eylemeleri husûsu makām-ı riyâsetden düvel-i ecnebiye elçilerine resmen ifâde buyrulmak ve işbu barut hakkında müte‘allık olacak irâde-i seniyyenin infâzında izhâr-ı betâet ve hilâf-ı hareket ederlerden ele geçenler haklarında tarîk-i recâ ve iltimâs mesdûd olarak bu makūle mazhar-ı tenkîl ve ukūbet olmak husûsları dâ‘i-yi hâtırı olduğundan bahisle bu keyfiyet nezd-i âlîde rehin-i istisvâb buyrulur ise iktizâsının icrâsı lâzım geleceğini tahrîr ve inhâ <> eylediği ecilden meclisde müzâkere olunduğu üzere kuyûd-ı lâzımesine bi’l-mürâca‘a iktizâsı ifâde olunmak bâbında sâdır olan fermân-ı âlî mûcebince kuyûda mürâca‘at olundukda <> fi’l-asl Âsitâne-i sa‘âdet’de barut işlenmek Beykoz ve Kasımpaşa’da kâin bir bâb kârhânelere mahsûs olup gayrı mahallerde barut işleyen olur ise ahz u girift ve yedinde olan barutu zikrolunan kârhânelere teslîm ve kendisi tedîb olunmak ve fürûhtu husûsu Sultan Bâyezid-i Velî Câmi‘-i şerîfi kurbünde Vezneciler ve Odunkapısı ve Üsküdar ve Tophâne ve Eyüb’de kâin dükkânlara mahsûs iken ba‘zı kimesneler hafî olarak kalîl ve kesîr barut fürûht eylediklerinde ve temâdî-i esfâr takrîbiyle Devlet-i aliyyeye barut ve güherçilenin ziyâde lüzûmu olduğuna ve mezkûr kârhânelerde barut işlenmesinin baruthânelerde mazarratı ve güherçilenin itlâfı derkâr idiğine binâen fîmâ ba‘d ehl-i İslâm [ve] re‘âyâdan ve Efrenc tâifesinden hiçbir ferd barut ve güherçile alıp satmamak ve her kimin yedinde bulunur ise cânib-i mîrîden zabt olunmuş ve umûr-ı mühimme için i‘mâl ettirilip Cebehâne-i âmireye teslîm olunacak barut-ı siyahın bir dirhemi fürûht olunmamak ve Rumeli ve Anadolu kazâlarından müretteb güherçileden mâ‘adâ nefs-i İstanbul’a gelen güherçile râyiciyle mübâya‘a ve baruthânelerde başkaca beher mâh yirmi beş otuz kantar ince olmak üzere ednâ ve evsat ve a‘lâ barut-ı siyah i‘mâli ve kireçci ve taşkırıcıya iktizâsına göre Beykoz kârhânesi ustası alıp satmak ve Hasköy kârhânesi ustası ma‘rifetiyle esnâf ve tüccâr sefînelerine kadr-i kifâye fürûht olunup beher aybaşında îcâb eden akçesi teslîm kılınmak ve işbu barut-ı siyahın taş kırmaya elverecek kabasının beher kıyyesi ikişer guruş ve fişenk ta‘lîmine elverecek İngiltere perdahtının beher kıyyesi üçer guruş ve nişana mahsûs adetâ Felemenk perdahtının kıyyesi üç buçuk guruşa verildiği sûretde onların mesârif ve ta‘ayyüşlerine medâr olmak için Hasköy kârhânesi ustasına beher guruşda sekiz para kâr ve mahzen kirâsı ve kayık ücreti vesâir mesârif mukābili esnâf ve tüccâr sefînelerine verilecek barutdan beher guruşda ikişer para alınarak kaba ednâ barutun kıyyesi ma‘a mesârif yüzer paraya ve âdeten Felemenk ayârı yüz yetmiş beş paraya fürûht olunup ziyâdeye verilmemek ve Beykoz ustasının ikişer guruşa aldığı barut on altı para zammıyla doksan altı paraya satılmak ve mâhiye otuzar kantar barutdan senevî üç yüz altmış kantar barut-ı siyah fürûht olunduğu hâlde gayr-ez-mesârifât fazla kalan hâsılâtı Baruthâne icmâline îrâd kayd ve masrûfu olan barut dahi teslîm-i Cebehâne-i âmire olunan barut ile mahlûten cânib-i mîrîye mahsûb olmak üzere mukaddemâ bâ-hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn nizâma rabt ve kaydolunarak şürût-ı lâzımesi derciyle emri ve iktizâ eden mahallere ilmühaberleri verilmiş olduğu Başmuhâsebe’den derkenâr olunmuş ise de tahkīk <> olunduğuna göre nizâm-ı mezkûr icrâ olunmayıp metrûk kalmış olduğundan meclis-i âlîde dermiyân ve müzâkere olunduğu üzere işbu barutun Dersa‘âdet’e ve iktizâ eylediği hâlde Üsküdar vesâir birer mahallere birer kârgîr dükkân [43b] tedârik olunarak o mahallerde Cebehâne-i âmire nâzırı bulunanlar tarafından mücerreb adamlar ta‘yîniyle barut fürûht olunması muvâfık-ı re’y-i sâmî ise Baruthâneler nâzırı mûmâ-ileyhin takrîrinde muharrer nizâmât ve şerâit icrâ olunmak için Başmuhasebe’ye kaydolunup İstanbul ve Üsküdar ve Eyüb ve Galata kādıları fazîletlü efendilere vesâir lâzım gelen mahallere ilmühaberleri i‘tâsıyla tanzîmi menût-ı re’y-i sâmî idiği bâ-takrîr lede’l-arz takrîr mûcebince kaydolunarak lâzım gelen mahallere ilmühaberleri i‘tâsıyla tanzîmine mübâderet olunmak bâbında sâdır olan fermân-ı âlî mûcebince Başmuhâsebe’ye kayd ile iktizâ eden sâir mahallere ilmühaberleri verilmek fermân buyrulmağın mûcebince kaydolunup diğer ilmühaberleri verilmekle fazîletlü İstanbul kādısı efendi hazretleri tarafına dahi işbu ilmühaber verildi. Fî 27 S sene 1242. Mukābele şud.