İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 255 Hüküm no: 114 Orijinal metin no: [43b-1] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Kimsesiz ölenlerin terekelerinin tahriri için yapılan düzenleme Bilâ-vâris-i ma‘rûf fevt olanların terekeleri cânib-i mîrîden ahz olunmak için fermân-ı âlîdir. Akzâ kuzâti’l-Müslimîn evlâ vülâti’l-muvahhidîn ma‘deni’l-fezâili ve’l-yakīn râfi‘u a‘lâmi’ş-şerî‘ati ve’d-dîn vâris-i ulûmi’l-enbiyâi ve’l-mürselîn el-muhtassûn bi-mezîd-i inâyeti’l-Meliki’l-Mu‘în İstanbul ve Galata ve Eyüb ve Üsküdar kādıları zîdet fezâiluhûm ve kıdvetü’n-nüvvâbi’l-müteşerri‘în askerî kassâmı ve Kasımpaşa nâibi zîde ilmuhumâ tevkī‘-i refî‘-i hümâyûn vâsıl olıcak ma‘lûm ola ki İstanbul ve tevâbi‘i Emti‘a gümrüğü mülhakātından olan Beytülmâl-ı âmme ve hâssa mukāta‘ası bu def‘a gümrük-i mezbûrdan fek ile cânib-i mîrîden zabt ve idâre ve Beytülmâl nezâreti nâmıyla defterdâr-ı asr bulunanlar taraflarından dahi ümenâsı memûr kılınarak şürût ve nizâm-ı sâbıkı üzere rü’yet ve askerî ve gayr-ı askerî bilâ-vâris fevt olanların terekeleri mîrî kâtibi ma‘rifetiyle tahrîr olunup zevceleri olanların hisseleri ifrâz ile mâ‘adâsı teslîm-i Hazîne-i âmirem olunmak ve vârisi zuhûr ederi Başbâkīkulu muhâsaması ve mîrî kâtibi ma‘rifetiyle ber-nehc-i şer‘î isbât-ı verâset edenler olur ise onların hisse-i irsiyyeleri verilmek üzere tanzîmine irâde-i aliyyem ta‘alluk ederek Başmuhâsebe’ye kayd ile ahd-i karîbde iktizâ eden mahallere ilmühaberleri verilmiş ve hâlâ Cizye Başbâkīkulu Abdullah zîde mecdühû müstakīm ve mu‘temed olduğuna binâen Beytülmâl emîni ta‘yîn olunmuş olup bî-kesân ve gurebâdan fevt olanların cenâzelerini kaldırıp defn için techîz ve tekfîn vesâir mesârife mecbûr olacağı ecilden fi’l-asl İstanbul ve Galata ve Üsküdar’da bilâ-vâris fevt olanların muhallefâtları cânib-i mîrî için Beytülmâl tarafından zabt ile vârisi zuhûr edenlerin tereke-bahâsından her yüz akçesinden resm-i emîniyye nâmıyla on akçe ahz oluna geldiğinden o misilli isbât-ı verâset edenlerden kemâ-fi’s-sâbık rüsûm-ı emîniyyesi ahz olunup hilâf-ı kānûn ve mugāyir-i şürût taraf-ı âhardan müdâhale ettirmemek ve bu makūle muhallefât için Beytülmâl emîni tarafından adam olmadıkca kenar mahallelerden kâtib ta‘yîniyle hüccet tahrîr olunmamak nizâmından olarak ol bâbda iki yüz <> on dört senesi Zilhicce’sinde başka ve Laleli ve Hamîdiye vakıflarıyla Hazret-i Ebî Eyüb Ensârî vakfının arâzi[si] hudûdu dâhilinde fevt olanların Beytülmâl’dan ve ba‘zı rüsûmât-ı sâiresi evkāf-ı mezbûre tarafından Haremeyn müfettişi ma‘rifetiyle tahrîr olunmak ve Üsküdar’da medfûn Hüdâyî Azîz Mahmud Efendi kuddise sırruhü’l-azîz’in zâviyesine meşrûta Üsküdar’da vâki‘ Yenimahalle’de bilâ-vâris fevt olanların muhallefâtları azîz-i müşârun-ileyhin vakfı mütevellîsi tarafından zabt kılınmak ve Âsitâne-i sa‘âdetimde Yenikapı ve Galata mevlevîhânelerinde sâkin Mevlevî fukarâsından ve Şam ve Haleb ve Bağdâd ve Basra ve mahâll-i sâirede vâki‘ Hindî tekkelerinde bilâ-vâris fevt olan fukarânın muhallefâtları şeyhleri tarafından zabt olunup Beytülmâl tarafından ve taraf-ı âhardan müdâhale olunmamak bâbında tevârîh-i muhtelife ile başka başka evâmir-i şerîfem verilmiş olduğu Ma‘den ve Haremeyn muhâsebesi ve Başmuhâsebe ve Küçükevkāf kalemlerinden ihrâc olunup İstanbul ve Bilâd-ı selâse ve havâlîsinde fevt olanlardan bâlâda muharrer evkāf hudûdu dâhilinde bulunanlar ve Galata ve Yenikapı Mevlevîhâneleri ve Hindî dervîşânlarından olanların terekelerine ta‘arruz olunmamak şartıyla mâ‘adâ bilâ-vâris-i ma‘rûf fevt olan ve vârisleri gāib olarak vefât eden gerek askerî ve gerek gayr-ı askerî ve gerek İslâm ve gerek re‘âyâ her kim olur ise tereke ve zimemât vesâireleri cânib-i mîrîden zabt ve mîrî kâtibi ve Beytülmâl emînî ve Muhallefât halîfesi bulunanların ma‘rifetiyle tahrîr ve bey‘ ve hâsıl olan esmânıyla zimemâtı zuhûr edenlerin zimemâtı tahsîl olunup meselâ bin guruş hâsıl olan terekeden yüzde ikişerden yirmi guruş dellâliye ve yirmi dört buçuk guruş resm-i kısmet ve rüsûmât-ı sâire ve doksan beş guruş resm-i emîn-i Beytülmâl aşağı varılmak mu‘tâd ise de ol mikdâr dellâliyesi ve rüsûm-ı emîn-i Beytülmâl i‘tâsı ziyâde olduğundan beher bin guruşdan yirmi guruş dellâliyeden on guruş ve doksan beş guruş resm-i emîn-i Beytülmâl’dan sülüsân olmak üzere altmış üç buçuk guruş ki cem‘an yetmiş üç buçuk guruş Hazîne-i âmireme teslîm ve resm-i Beytülmâl’dan sülüs olarak kusûr otuz bir buçuk guruş dahi gurebâi techîz ve tekfîn vesâir bi’l-cümle mesârif için Beytülmâl emîni olanlara tahsîs kılınmak ve vârisi gāib ve gāibe olanların veresesi zuhûrunda kā‘ide-i mîrîyeye tatbîkan Başbâkīkulu muhâsamasıyla mîrî kâtibi huzûrunda ber-nehc-i şer‘î isbât-ı verâset ve vesâyet edenlerin tereke-bahâ ve zimemâtlarından gayr-ez rüsûmât ve dellâliye vâris ve vasîlerine âid olanları Hazîne-i âmiremden redd ve teslîm olunup bu makūle isbât-ı verâset ve vesâyet edenlerden tekrar resm-i harc-ı i‘lâm ve muhallefât tarafından harc-ı tezkire vesâir bir akçe ve bir habbe mutâlebe olunmamak ve mehâkimden birinde isbât-ı verâset ve vesâyet olunmayıp ancak Başbâkīkulu muhâsamasıyla mîrî kâtibi huzûrunda rü’yet olunup hilâfı hareket olunmamak ve Cizye Başbâkīkulu mu‘temed ve ehil bulunduğu hâlde bu hizmetde istihdâm olunup bir vechile uygunsuzluğu zuhûr eder ise derhâl âhar münâsibi intihâb ve istihdâm olunarak gerek Beytülmâl-ı Müslimîn ve gerek verese her hâlde vesâyet ve himâyet olunmak üzere tanzîmi ve bilâ-vâris-i ma‘rûf [44a] fevt olan ve vâris-i gāibi olarak vefât edenleri cânib-i mîrîye ihbâr eylemeleriçin bi’l-cümle mahallât imâmlarına tenbîh etmek ve keyfiyet ma‘lûm olup sicillâta dahi sebt ü kayd ile ilâ-mâşâallâhi te‘âlâ işbu nizâm düstûrü’l-amel tutulmak üzere siz ki mevâlî-i fihâmım ve kassâm ve nâib-i mûmâ-ileyhimsiz size hitâben emr-i şerîfim ısdârı ve mîrî kâtibi ve Muhallefât defterleri’ne ve Hâssam Bostancıbaşısı ve Galata voyvodası taraflarına ve Rum ve Ermeni patriklerine ve Hahambaşı’ya başka başka ilmühaberleri i‘tâsıyla tesviyesi husûsuna irâde-i aliyyem ta‘alluk edip ol vechile ilmühaberi verilmekle vech-i meşrûh üzere amel ve harekete mübâderet ve dikkat eylemeniz fermânım olmağın hâssaten işbu emr-i âlîşânım ısdâr ve irsâl olunmuşdur. İmdi keyfiyet-i irâde-i aliyyem mantûk-ı emr-i şerîfimden ma‘lûmunuz oldukda mûceb ve muktezâsı üzere amel ve hareket ve ber-vech-i muharrer sicillâta kayd ü sebt ve bi’l-cümle mahallât imâmlarına dahi ol vechile tenbîhe mübâderet-birle işbu nizâmın ilâ-mâşâallahi te‘âlâ düstûrü’l-amel tutulması emrine bi’l-ittifâk mezîd sa‘y ü gayret ve hilâf-ı hareket vukū‘a gelmemesine kemâl-i ihtimâm ve dikkat eylemeniz bâbında fermân-ı âlîşânım sâdır olmuşdur. Buyurdum ki hükm-i şerîfimle ( ) vardıkda bu bâbda vech-i meşrûh üzere şeref-yâfte-i sudûr olan işbu emr-i şerîf-i celîlü’ş-şân-ı vâcibü’l-ittibâ‘ ve lâzımü’l-imtisâlimin mazmûn-ı itâ‘at-makrûnu üzere âmil olasız. Şöyle bilesiz alâmet-i şerîfe i‘timâd kılasız. Tahrîren fi’l-yevmi’s-sâmin aşer şehri Rebî‘i’l-evvel sene isnâ ve erba‘în ve mi’eteyn ve elf. Be-makām-ı Kostantıniyyeti’l-mahrûse. Mukābele şud.