İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 260 Hüküm no: 116 Orijinal metin no: [44b-1] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Cizye vermesi gereken herkesin tespit edilerek kayıt altına alınması Cizye-i şer‘iyyeye dâir emr-i âlîşândır. Akzâ kuzâti’l-Müslimîn evlâ vülâti’l-muvahhidîn me‘âdinü’l-fezâili ve’l-yakīn râfi‘u a‘lâmi’ş-şerî‘ati ve’d-dîn vâris-i ulûmi’l-enbiyâi ve’l-mürselîn el-muhtassûn bi-mezîd-i inâyeti’l-Meliki’l-Mu‘în İstanbul ve Üsküdar ve Galata ve Eyüb kādıları zîdet fezâiluhûm ve mefâhirü’l-kuzât ve’l-hükkâm me‘âdinü’l-fezâili ve’l-kelâm İstanbul kalemi cizyesinin muhtevî olduğu mahallerin kādıları ve nâibleri zîde fazluhum tevkī‘-i refî‘-i hümâyûn vâsıl olıcak ma‘lûm ola ki İstanbul cizyesi muhassılı kıdvetü’l-emâcid ve’l-a‘yân Seyyid Ahmed zîde mecdühûnun takdîm eylediği takrîri mefhûmunda işbu iki yüz kırk iki senesine mahsûben cibâyeti bâ-hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûnum uhdesinde olan İstanbul cizyesi aklâmından nefs-i İstanbul ve Üsküdar ve Galata ve Hasköy ve Eyüb ve kazâ ve nevâhîsinde bulunan ehl-i zimmet re‘âyânın bir ferdi hâric ve kâğıdsız kalmamak üzere evrâkları tevzî‘ ve üzerlerine edâsı lâzım gelen cizyeleri tamamen tahsîl olunmak lâzımeden iken ehl-i zimmet re‘âyânın bir takımı cizye evrâkı almaması’çün kendilerini ihfâ eylediklerinden ve ekserîsi dahi bir kaç neferi bir kâğıd ile gezdiklerinden o makūlelerin mugāyir-i rızâ-i âlîşânıma bu gûne mütecâsir oldukları harekâtları emvâl-i cizyenin kesr ve tedennîsini mûcib ve hasâr-ı mîrîyeyi müstevcib olduğu beyânıyla o makūle hîleye sâlik olan re‘âyâ taharrî ve teftîş olunarak zahîre ihrâc ve müstahik oldukları evrâkları i‘tâ ve lâzım gelen cizye-i şer‘iyyelerinin tahsîliyle ve bundan böyle bu gûne hîleye sülûk edenler ele girdiklerinde tedîbât-ı lâyıkalarının icrâ kılınacağı derciyle siz ki mevâlî-i izâmım ve kuzât ve nüvvâb-ı mûmâ-ileyhimsiz size hitâben teftîşi hâvî bir kıt‘a emr-i şerîfim ısdârı husûsunu tahrîr ve inhâ etmenle kuyûda mürâca‘at olundukda Memâlik-i mahrûse-i şâhânemde sâkin ve mütemekkin bi’l-cümle ehl-i zimmet kefere ve Yahud ve Erâmine-i A‘câm tâifeleri ve emred ve mürâhik hükmüne dâhil olup şer‘an cizyeye müstahik olan re‘âyâ gereği gibi takayyüd ve ihtimâm ile taharrî ve teftîş olunarak bir ferdi hâric ve kâğıdsız kalmamak için rakabelerine madrûbe olan cizye-i şer‘iyyelerini hâl ve tahammüllerine göre a‘lâ ve evsat ve ednâ i‘tibârıyla ale’r-ru’ûs evrâkları tevzî‘ ve îcâb eden mâl-ı cizyeleri cânib-i mîrî’çün cem‘ ve tahsîl olundukdan sonra ziyâde nesne mutâlebesiyle te‘addî ve rencîde olunmamak ve mâl-ı cizye nassen ve ictihâden îcâb eden vâridât-ı şer‘îyyeden ve Beytülmâl-ı Müslimînin atyeb emvâlinden olmağla ehl-i zimmet sükūt-ı cizyeyi müstelzim olur gadrdan sâlim iken zell-i sıgār ile müstahik oldukları cizye-i şer‘iyyelerini vermemek için bî-vech özr îrâdına ictirâ veyâhud bir tarîk ile bir yerde ihfâ veyâhud a‘lâya müstahik iken evsat ve evsata müstahik iken ednâ cizyesi vermeğe tasaddî ederi olur ise cizye-i şer‘iyyelerinden imtinâ‘ eyledikleri’çün o makūlelerin üzerlerine madrûbe olan cizye-i şer‘iyyeleri alındıkdan sonra eşedd-i ikāb ile îcâb eden cezâ-yı lâyıkaları icrâ olunmak beher sene verilen berât-ı âlîşânımda mezkûr ve musarrah olduğuna binâen ber-minvâl-i muharrer iki yüz otuz yedi senesi evâsıt-ı Muharrem’inde emr-i şerîfim verilmiş olduğu kuyûddan müstebân olmağla bu sûretde emr-i şerîf-i mezkûrun tekîdi hâvî emr-i şerîfim ısdârı iktizâ eylediği Cizye muhâsebesinden derkenâr olunmağla mûcebince amel ve harekete mübâderet eylemeniz fermânım olmağın tekîdi hâvî işbu emr-i âlîşânım ısdâr ve irsâl olunmuşdur. İmdi vusûlünde keyfiyet mantûk-ı emr-i şerîfimden ma‘lûmunuz oldukda fermânım olduğu ve bâlâda bast ü beyân kılındığı vechile kalem-i mezkûrun hâvî olduğu kazâ ve nevâhîsinde sâkin ve mütemekkin ehl-i zimmet re‘âyânın birisi geriye kalmayarak gereği gibi teftîş ve taharrî olunup hâl ve tahammüllerine göre a‘lâ ve evsat ve ednâ i‘tibârıyla evrâkları tevzî‘ ve îcâb eden mâl-ı cizyeleri ma‘a zamm-ı şer‘î cânib-i mîrî’çün cem‘ ve tahsîle mübâderet ve eğer cizye-i şer‘iyye evrâkı hâmil olmayan re‘âyâ bulunur ise derhâl ahz u habs olunup cizye-i şer‘iyyesi ma‘a zamm-ı şer‘î tahsîl olundukdan sonra îcâb eden cezâ-yı lâyıkaları icrâ olunmak için resm ve şöhretleriyle keyfiyetini arz ve i‘lâma bi’l-ittifâk ihtimâm ve dikkat ve hilâfından tehâşî ve mücânebet eylemeniz bâbında fermân-ı âlîşânım sâdır olmuşdur. Buyurdum ki hükm-i şerîfimle ( ) vardıkda bu bâbda vech-i meşrûh üzere şeref-yâfte-i sudûr olan işbu emr-i şerîf-i âlîşânımın mazmûn-ı itâ‘at-makrûnu üzere âmil olup hilâfı vaz‘ ve hareketden tevakkī ve mübâ‘adet eylesiz. Şöyle bilesiz alâmet-i şerîfime i‘timâd kılasız. Tahrîren fi’l-yevmi’l-âşir şehri Rebî‘ülâhir sene isnâ ve erba‘în ve mi’eteyn ve elf. Be-makām-ı Kostantıniyyeti’l-mahrûse. Mukābele şud.