İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 267 Hüküm no: 123 Orijinal metin no: [46a-2] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Tersaneye varil, zeytin ve su fıçısı üreten esnafın dükkânlarının gedik olarak Başmuhasebe’ye kaydedildiği Varilci esnâfının gedikleri Başmuhâsebe’ye kaydolunduğunu hâvî emr-i âlîşândır. Akzâ kuzâti’l-Müslimîn evlâ vülâti’l-muvahhidîn me‘âdinü’l-fezâili ve’l-yakīn râfi‘u a‘lâmi’ş-şerî‘ati ve’d-dîn vâris-i ulûmi’l-enbiyâi ve’l-mürselîn el-muhtassûn bi-mezîd-i inâyeti’l-Meliki’l-Mu‘în İstanbul ve Galata ve Eyüb ve Üsküdar kādıları zîdet fezâiluhûm ve mefâhirü’n-nüvvâbi’l-müteşerri‘în havâlî-i merkūme nâibleri zîde ilmuhum tevkī‘-i refî‘-i hümâyûn vâsıl olıcak ma‘lûm ola ki mu‘teberân-ı ricâl-i Devlet-i aliyyemden hâlâ Tersâne-i âmirem emîni iftihârü’l-ümerâ ve’l-ekâbir es-Seyyid el-Hâc Mehmed Said dâme uluvvuhûnun takdîm eylediği bir kıt‘a takrîri mefhûmunda Âsitâne-i aliyyem ve Galata ve Eyüb ve Üsküdar ve havâlîsinde vâki‘ altmış yedi aded varilci esnâfı Tersâne-i âmireme lüzûmu olan varil ve fıçıları ötedenberü fiyat-ı kadîmeleriyle veregeldikleri ve ale’d-devâm Tersâne-i ma‘mûreme fiyat-ı kalîle ile iktizâsı kadar varilci amelesi verip külle yevm kullanmakda idiği derkâr iken bu esnâda muktezî olan zeytin ve su fıçıları ve varilleri ve iktizâ eden varilci amelesini edâya betâetleri süfün-i hümâyûnum techîzinin ta‘tîlini îcâb etmekden nâşî esnâf-ı merkūmenin ustabaşılarını celb ve tazyîk eyledikde sâlifü’z-zikr Tersâne-i âmireme veregeldikleri zeytin fıçıları ve su varilleri ve mancana i‘mâliçün verdikleri amelenin fiyat-ı mîrîlerinin ziyâdesi esnâf tarafından idâre ve ol vechile külliyetli mesârife dûçâr olagelmişler ise de Devlet-i aliyyem hizmeti mâ-bihi’l-iftihârları olup ancak esnâf-ı merkūmeye mahsûs olarak taşradan vürûd eden fıçı tahtaları ve çenberleri muhtekir tâifeleri mübâya‘a ve üzerine birkaç kat zammıyla kendilere fürûht eyledikleri ve esnâf-ı merkūme zîk mahalde işlemeyip vüs‘atli ve mağazalı dükkânlara muhtâc olup el-yevm sâkin oldukları dekâkîn hâllerine cesbân ise de mülk sâhiblerinden ba‘zıları dükkânlarını âhar esnâfa vermek ve ol vechile kirâlarına vüs‘at istihsâl etmek için sizler kaydlı esnâf değilsiz dilediğiniz mahalde dükkân [46b] istîcâr edin diyerek dükkân ve mağazalarından çıkarmakda olduklarından perîşan ve mağdûr olup Tersâne-i âmirenin hizmetini edâya iktidârları kalmadığını beyân ve sâlifü’z-zikr ta‘addiyâtdan himâye olunmalarını istid‘â edip vâkı‘a Tersâne-i âmireme beher sene lüzûmu külliyetli zeytin ve su fıçılarını fiyat-ı mîrîye üzere ale’d-devâm Tersâne-i âmireme mancana i‘mâl’çün fiyat-ı kalîle ile iktizâsı kadar varilci amelesi veregeldiklerinden bunların himâyetleri lâzımeden olmakdan nâşî Âsitâne ve Bilâd-ı selâse-i mezkûrede ve havâlîlerinde vâki‘ el-yevm sâkin oldukları altmış yedi bâb dekâkîn ve merbûtâtı olup on dört aded mağazanın semt ve mahalleri ve müstecirleri gösterilerek bir kıt‘a müfredât defteri takdîm olunmuş olmağla esnâf-ı merkūme Tersâne-i âmireme iktizâ eden varil ve fıçıları kadîmi fiyat ile vermek ve lüzûmu kadar ameleyi verip ücret-i mu‘tâdesiyle külle yevm Tersâne-i âmiremde istihdâm kılınmak ve seferber olun süfün-i hümâyûnuma iktizâsına göre birer ikişer fıçıcı amelesi vermek şartıyla ber-mûceb-i defter varilci dükkân ve mağazaların lâyıkıyla kirâları müstecirleri taraflarından mülk ashâbına bilâ-ezâ vaktiyle edâ olundukdan sonra mülk sâhibleri başka esnâfa îcâr etmek için ihrâc dâ‘iyesiyle veyâhud ziyâde ve fâhiş kirâ talebiyle tazyîk etmemek ve dekâkîn-i mezkûre mikdâr-ı mezbûrdan ziyâde olmamak ve taşradan gelen fıçı elvâhı ve çenberler esnâf-ı merkūmeye mahsûs olduğundan muhtekir tâifesi vesâirleri vaz‘-ı yed etmeyip esnâf-ı merkūm tarafından mübâya‘a olunmak ve varilci esnâfı dahi bunun mübâya‘ası bize mahsûsdur diyerek dûn bahâ teklîfiyle ashâbına gadr sadedinde olmamak ve olurlar ise ustabaşıları tedîb olmak üzere defter-i mezkûr Başmuhâsebe’ye kaydolunup şürût-ı muharrere-i mezkûreyi hâvî bir kıt‘a emr-i âlîşânım ısdâr ve Tersâne-i âmirem zimmeti defterlerine ilmühaberi i‘tâsıyla tanzîmi husûsunu tahrîr ve inhâ etmekden nâşî kuyûda mürâca‘at olundukda Rum firârîlerinden Nikolaki nâm hâinin Galata’da vâki‘ Eğrikapı hâricinde kâin nısf fıçıcı dükkânı gediği ile iken mersûmun mahâll-i merkūmede atîk baruthâne tâ‘bir olunur nâm mahalde kâin bir bâb fıçıcı dükkânı gediği ve firârî Panayot zimmînin Galata’da Mumhânekapısı hâricinde vâki‘ bir bâb fıçıcı dükkânı gediği ile diğer Nikola zimmînin Karaköykapısı hâricinde vâki‘ tâm gedik ve sülüs hisse mülk fıçıcı dükkânı bâ-irâde-i şâhânem cânib-i mîrîden zabt ve lede’l-müzâyede tâliblerine fürûht olunmuş olduğu <> mukayyed olup ancak varilci dükkânlarının gediklerine dâir kayd bulunmadığı kuyûddan müstebân ve bu sûretle esnâf-ı merkūmenin gediklerine vesâir nizâmlarına dâir kayd bulunmadığı ve esnâf maslahatı olduğu nümâyân olduğuna binâen gerek esnâf-ı merkūm ustaları ve gerek defterde mezkûr ve muharrer dekâkîn ve mağaza müstecirleri celb olunarak ber-mûceb-i takrîr nizâma rabt ve tevsîk ve ol vechile muktezâsını i‘lâm eylemek için İstanbul kādısı mevlânâ-yı mûmâ-ileyhime havâle ve isti‘lâm olundukda fi’l-hakīka Tersâne-i âmirem hakkında ezher cihet teshîl-i maslahat vâcibeden idiği bedîhî ve bâhir olup lâkin fîmâ ba‘d aklâma müceddeden gedik kaydolunmak bâ-hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn memnû‘ olmağın bu sûretde esnâf-ı merkūme sunûf-ı sâire misilli olmayıp umûr-ı mühimme-i müsta‘cele-i mîrîye de müstahdem olduklarından sekte-i ârızâdan vâreste olmak ve seferber olan süfün-i hümâyûnum techîzî vecîbesi dahi ta‘tîlden vikāye olunmak için himâyete şâyân olduğuna nazaran sâire sirâyet etmemek ve bir vakitde emsâl tutulmamak şarıtyla ber-mantûk-ı takrîr istid‘âlarına müsâ‘ade kılınması menût-ı re’y-i şâhânem idiğini i‘lâm eylediğine mebnî keyfiyet bâ-takrîr rikāb-ı hümâyûn-ı mülûkâneme lede’l-arz vâkı‘â fîmâ ba‘d aklâma müceddeden gedik kaydolunmak hatt-ı hümâyûnumla memnû‘ ise de esnâf-ı merkūmenin Tersâne-i âmiremde lüzûmuna mebnî sekte-i ârızâdan vikāyeten i‘lâm mûcebince sâire sirâyet etmemek ve bir vakitde emsâl tutulmamak şartıyla ber-mantûk-ı takrîr tanzîmi husûsuna irâde-i aliyye-i mülûkânem ta‘alluk edip ol bâbda şeref-rîz-i sudûr olan hatt-ı hümâyûn-ı şevket-makrûn-ı şâhânem mûcebince defter-i mezkûr Başmuhâsebe’ye kayd ile Tersâne-i âmirem zimmeti defterlerine ilmühaberi verilmekle siz ki mevâlî-i fihâmım ve nüvvâb-ı mûmâ-ileyhimsiz ber-vech-i meşrûh amel ve harekete mezîd ihtimâm ve dikkat eylemeniz fermânım olmağın bâ-takrîr işbu emr-i âlîşân ısdâr ve esnâf-ı merkūme yedlerine i‘tâ kılınmışdır. İmdî vusûlünde keyfiyet irâde-i seniyye-i şâhânem mantûk-ı emr-i şerîfimden ma‘lûmunuz oldukda mûceb ve muktezâsının icrâsı husûsuna sa‘y ü gayret ve hilâfından be-gāyet tevakkī ve mübâ‘adet eylemeniz bâbında fermân-ı âlîşân sâdır olmuşdur. Buyurdum ki hükm-i şerîfimle ( ) vardıkda bu bâbda vech-i meşrûh üzere şeref-yâfte-i sudûr olan işbu emr-i şerîf-i celîlü’ş-şân-ı vâcibü’l-ittibâ‘ ve lâzımü’l-imtisâlimin mazmûn-ı münîfi üzere âmil olasız. Şöyle bilesiz alâmet-i şerîfe i‘timâd kılasız. Tahrîren fi’l-yevmi’r-râbi‘ aşer şehri Zilka‘de sene ihdâ ve erba‘în ve mi’eteyn ve elf. Be-makām-ı Kostantıniyyeti’l-mahrûse.