İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 298 Hüküm no: 144 Orijinal metin no: [52a-1] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Yedikule ve çevresi serçin, derçin, bâc-ı mürde, bâc-ı pây-i ağnâm, fıçıcıyân ve tokmaksalan mukataası gelirinin tahsili Serçin ve derçin mukāta‘asına dâir berât-ı âlîşân. Akzâ kuzâti’l-Müslimîn evlâ vülâti’l-muvahhidîn ma‘deni’l-fazli ve’l-yakīn râfi‘u a‘lâmi’ş-şerî‘ati ve’d-dîn vâris-i ulûmi’l-enbiyâi ve’l-mürselîn el-muhtassu bi-mezîd-i inâyeti’l-Meliki’l-Mu‘în mevlânâ İstanbul kādısı zîdet fezâiluhû ve mefâhirü’l-kuzât ve’l-hükkâm me‘âdinü’l-fezâili ve’l-kelâm zikri âtî rüsûmâtın hâvî olduğu mahallerin kādıları ve nâibleri zîde fazluhüm tevkī‘-i refî‘-i hümâyûn vâsıl olıcak ma‘lûm ola ki kıdvetü’l-emâsil ve’l-akrân Ali zîde kadruhunun takdîm eylediği arzuhâli mefhûmunda İstanbul’da Yedikule ve tevâbi‘inde vâki‘ serçin ve derçin ve bâc-ı mürde ve bâc-ı pây-i ağnâm ve fıçıcıyân ve tokmaksalan ve tevâbi‘i mukāta‘ası ber-vech-i mâlikâne iştirâken uhdesinde olup mukāta‘a-i mezbûrenin bâc-ı mürde ve bâc-ı pây-i ağnâm ve fıçıcıyân ve tokmaksalan rüsûmları berât-ı âlîşânım şürûtu mûcebince îcâb ve iktizâ edenlerden cem‘ ve tahsîl olunup kimesne tarafından müdâhale olunmak iktizâ etmez iken bu esnâda ba‘zı kimesneler rüsûmât-ı mezbûrenin edâsında ta‘allül ve muhâlefet-birle ol vechile mâl-ı mîrî ve şart-ı iltizâmına gadri mûcib bir hâlet oldukların bildirmekle ba‘d ez-în mukāta‘a-i mezbûrenin rüsûmâtı ber-mûceb-i şürût cem‘ ve tahsîl ettirilip hilâf-ı şürût ve mugāyir-i emr-i şerîfim bî-vech kimesneye inâd ve muhâlefet ettirilmemek bâbında şürûtu mûcebince emr-i şerîfim i‘tâsını bâ-arzuhâl istid‘â eylediği ecilden Hazîne-i âmiremde mahfûz Ma‘den mukāta‘ası defterleri’ne nazar olundukda mukāta‘a-i mezbûr senevî ma‘lûmü’l-mikdâr mâl ve vezâif ile mûmâ-ileyh Ali zîde kadrühu ve şürekâ-i sâiresinin ber-vech-i mâlikâne iştirâken uhdesinde olduğu ve İstanbul’da Yedikule ve tevâbi‘inde vâki‘ serçin ve derçin ve bâc-ı mürde ve tevâbi‘i mukāta‘asının şart-ı iltizâm-ı kadîmi üzere Yedikule’de selhhâne içinde zebh olunmağa gelen sığırlardan dörder akçe ve koyun ve kuzu ve keçiden birer akçe her kim zebh eder ise Müslimân ve gerek keferedir mîrî resmi alına ve dahi taşra selhhânelerde zebh olunan sığırlardan Müslimândan dörder akçe mürde bâccı alınıp ve istedikleri yerlerde zebhlerine kimesne mâni‘ olmaya ve çamuşdan yirmi dörder akçe sağmalu sığırlardan on sekiz [52b] akçe ve koyun ve kuzu ve keçiden birer akçe ve Yahûdi’den çamuş başına otuz altışar akçe ve karasığırdan on sekiz akçe ve besliden yirmi dörder akçe ve danadan altışar akçe ve koyun ve kuzu ve keçiden birer akçe mürde bâccı alınıp dahi basdırma zamânında Koşu davarından Müslimândan on ikişer akçe ve getiren celebden çamuşdan altışar akçe ve karasığırdan üçer akçe ve hüddâmiye buçuk akçe alınıp kefereden çamuş başına yirmi dörder akçe ve karasığırdan on ikişer akçe ve Müslimândan karasığırdan dörder akçe alına ve tokaddan taşra yerlerde min-ba‘d satılmaya satılır ise üçer bin akçe cerîmeleri alınıp ve alandan on iki ve satandan dahi on iki akçe alına ve meydâncılardan mu‘tâd-ı kadîm üzere her iki koyundan mürde bâccı bir akçe alına ve ta‘yîn gönderdikleri ve kurbân için bey‘ olunan dükkânlarına gönderdikleri koyun başına bir akçe alına mâdâm ki Bâc emînlerine bâcların edâ edip ellerine temessük almayalar Yahûdilerinin zâbihleri zebh eylemeyeler mâh be-mâh muhâsebelerin vereler vermezler ise tazmîn ettirile ve hınzırdan on ikişer akçe alına ve İstanbul ve Haslar ve Galata ve Üsküdar kazâlarında vâki‘ evlerde ve ahırlarda bâcların vermedin sığır ve koyun ve keçi fürûht eylemeyeler ve ba‘zı çavuş ve müteferrika getirdikleri sığırlardan on ikişer akçe ve çamuşlardan yirmi dörder akçe bâcları vermedin tavarlarını içeri komayalar ve Üsküdar kasabları ve koltukçuları Rumeli’nden Anadolu’ya geçirdikleri koyunlardan bir akçe ve çamuşlardan yirmi dörder akçe ve karasığırdan on ikişer akçe alına ve celeb tâifesi taşrada satu pazar eylemeyeler ederler ise alandan on iki ve satandan dahi on ikişer akçe alına ve celeb tâifesi Rumeli’nden Anadolu’ya geçirdikleri koyun eğer erkek ve eğer dişidir bir akçe resm-i mîrî alına ve resm-i mîrîlerin vermeden geçirmeyeler eğer hufyeten geçirirler ise girift oluna <> ve kışlaka gidenlerin resimlerin merhûm ve mağfûrun-leh Sultan Ahmed Hân tâbe serâhu evkāfından olup birbirlerinin resimlerine müdâhale eylemeyeler ve Rumeli’nden gelen inekler eğer damızlık ve eğer satılmak içindir her ne yerde olur ise on sekizer akçe resimlerin vermeden kimesne ahırlarına komayalar eğer resmini vermedin bulunur ise mîrî’çün girift oluna ve eğer sürücü ce koltukçular mürde bâcların kapılarda vereler ve selhhâneye kalkdıkdan sonra şehir içinde icâzet olundukda eğer selhhânede ve her ne yerlerde Yahud boğazladıkları sığırlardan on sekizer akçe ve Müslimândan on iki akçe alına ve kasab ve çeğrekci tâifesi boğazladıkları ve diri sattıkları koyun her ne mikdâr olur ise mâh be-mâh muhâsebelerin verip temessük alalar şöyle ki temessük almayalar o makūleler girift oluna dahi kapıya davar gelmeden karşı gitmeyeler şöyle ki karşılayalar üçer bin akçe cerîmeleri alına ve davar başına on iki akçe satandan ve on iki akçe alandan alına dahi ba‘zı kasab ve koltukçu tâifesi mücerred bâcları vermemek için Galata ve Üsküdar ve Haslar’da boğazlayıp gövdelerin İstanbul’a getirip sattıklarında kānûn üzere bir akçe mürde bâccı alına ve kayıkçılar ve gemiciler resmi verilmeden Üsküdar’a koyun ve kuzu ve keçi geçirmeyeler ve bahçe ustaları koyun ve kuzu ve sağmalı koyun ve keçi geçirip resmi taleb olundukda ta‘allül ettirilmeyip alına dahi Yedikule hâricinde selhhânede cümle mumcular aldıkları koyun ve kuzu ve keçi yağların vezn ettirdiklerinden her kantarından onar akçe resmi alınıp gayrı yerlerde yağ alınmayıp ve hâricden gelen yağlar dahi mahâll-i mezkûrda vezn olunup gayrı yerlerde vezn ettirilmeye lâkin İstanbul’da Saray-ı cedîd’de yaz ve kış verdikleri mumun her vakıyyesinden narh-ı cârîsinden ikişer akçe noksanıyla ta‘yînât verdikleri otuz bir bâb mumhâne kârhânesi mumcular don yağından biz resim veregelmedik muhdesdir deyü tazallüm eyledikde ref‘i bâbında emr-i şerîfim verip lâkin zikrolunan mumcular bu bahâne ile mahmiye-i İstanbul’da fürûht olunan mum yağlarının dahi resm-i kantariyelerin vermeyip mâl-ı mîrîye kesr terettüb etmekle Saray-ı cedîd-i âmireye ikişer akçe noksanına verdikleri mum için kifâyet edecek mikdârı yağlardan resm taleb olunmayıp ondan mâ‘adâsından resm-i kantariyeleri cem‘ ve tahsîl olunup bir dürlü özr ve bahâne ettirilmeye dahi mukāta‘ât mezbûre ile ma‘an zabt olunu gelen bâc-ı pây-i ağnâm ve tevâbi‘i mukāta‘asının şart-ı iltizâmı kadîmi üzere vilâyet-i Eflak ve Bogdan ve Rumeli ve Anadolu ve Karaman câniblerinde vesâir vilâyetlerden gelen haymâne koyun ve kuzu ve keçiden birer akçe bâc-ı pây-i ağnâm resmi alına ve Akdeniz ve Karadeniz’den deryâ ile gelenlerden bir akçe alına ve Vize ve Gelibolu ve Çirmen sancaklarında fürûht ve zebh olunan koyun ve kuzu ve keçiden birer akçe bâc alına ve sığırlardan üçer akçe resm ve hüddâmiye buçuk akçe alına ve çamuşlardan sekiz akçe ve hımârdan dörder akçe ve hınzırdan on ikişer akçe alına ve tokada gelmezden mukaddem Bâc emînlerine haber getirip gelen davarlar defter olunup mûcebince bâcları alına bâcların vermeden tokaddan gayrı yerlerde ve ahırlarda bağlanıp veyâ fürûht olunur ise mîrî’çün girift oluna ve tokada gelmezden mukaddem celeb ve kasab ve koltukçu tâifesi emîn ma‘rifeti olmadan sürücülerden koyun ve kuzu ve keçi ve sığır iştirâ eylemeyeler eğer hufyeten ederler ise her bir davarından on ikişer akçe alına ve eğer satan bulunmaz ise alanlardan tahsîl oluna ve kol yüze gelip fürûht olunan koyun ve kuzu ve bıçağa gelir marya koyun kaç elden geçer ise kānûn üzere bâcları alına ve Galata ve Üsküdar ve Haslar kazâlarında ve zikrolunan sancaklarda vâki‘ İpsala ve Ruscuk ve Gelibolu ve İnecik ve Hayrabolu ve Istranca ve Bergos ve Misinli ve Baba-yı atîk ve Çorlu ve Havâss-ı Mahmud Paşa ve Pınarhisarı ve Saray ve Uzuncaabâd ve Akçakızanlık ve Zağra-i cedîd ve Evreşe ve Ferecik ve Mıgalkara/Malkara ve Mekri ve Keşan ve Şehirköy ve âhar kazâlarda ve nevâhîde kadîmden alınagelen bâc resmine âhardan kimesne müdâhale eylemeyip emîn tarafından temessük ile varan âdemîsine cem‘ ve tahsîl ettirilmek ve ba‘zı koltukçu ve çeğrekci tâifesi [53a] bey‘ u şirâ eyledikleri koyun bâcların verip biz kasabdan aldık deyü muhâlefet eylemeyeler ve Yahûdi kasabları celebden hufyeten diri koyun alıp zâbihlerinden birer akçe alınmadıkca zebh eylemeyeler eğer boğazlarlar ise men‘ olunup şer‘le haklarından geline ve besli sığırdan tokada gelmezden mukaddem ahırlarda hufyeten alırlar ise resm-i bâcların alınmadan zâbihleri boğazlamayalar ve a‘yân-ı vilâyet ve askerî tâifesinden bey‘ ü şirâ edecekleri koyun ve kuzu ve keçi vesâir bâc îcâb eden davarın bâcları edâsında biz askerî tâifesindeniz kendi çiftliklerimizde hâsıl olur deyü veyâhud damızlığımızdır deyü inâd ve muhâlefet eylemeyeler ve evkāf-ı selâtîn zâbitleri ve vüzerâ-i izâm voyvodaları ve sübaşıları ve Beytülmâl emînleri ve erbâb-ı tımar ve zü‘amâ bu bizim toprağımızdadır deyü bir tarîk ile ellerine emr-i şerîf almalarıyla kadîmden alınageldiği üzere amel olunup hilâf-ı kānûn ve ümenâ-i şerî‘atin şart-ı iltizâmlarına muhâlefet ettirilmeye dahi mukāta‘ât mezbûre ile ma‘an zabt olunu gelen elvâh fıçı ve varil ve fıçıcıyân ve tokmak salanlardan Vize ve Çirmen ve Gelibolu sancaklarında vâki‘ ve kazâ ve kurâlarında ve Galata ve Üsküdar ve Marmara ve Değirmen ve Hora ve İznikmid ve Karamürsel ve Mudanya ve Bursa ve Mihaliç ve Lapseki ve Biga kazâlarında vâki‘ fıçıcıyân ve tokmak salanlardan her sene gelip Tersâne-i âmiremde hizmet edenlerden mîrî’çün altmış dörder akçe resm alına ve gelip hizmet etmeyenlerden ikişer resim ki yüz yirmi sekizer akçe cem‘ ve tahsîl olunup inâd ve muhâlefet ettirilmemek ve cedîd fıçı olup sattıklarında satandan ve alandan on ikişer akçe ki yirmi dörder akçe resm olur alına ve fıçı tahtası gelip fürûht olundukda her tahtasından bir akçe resm alına ve fıçı çubuğunun kırk dânesi bir demet olup her demetden dörder akçe resm alına ve zikrolunan tâifenin kadîmden cem‘ ve tahsîl olunu geldiği resimleri cem‘ ve tahsîl ettirilip âhardan müdâhale olunmaya dahi mukāta‘ât-ı mezbûre kadîmü’l-eyyâmdan beri ne minvâl üzere zabt u rabt cüz’î ve küllî mahsûlâtı ne vechile cem‘ ve tahsîl olunu gelmiş ise yine ol vechile ahz u kabz ettirilmek şürûtundan idiği derkenâr olunmağla imdi derkenârı mûcebince amel olunmak bâbında fermân-ı âlîşânım sâdır olmuşdur. Buyurdum ki hükm-i şerîfim vardıkda bu bâbda sâdır olan emrim üzere amel edip dahi siz ki mevlânâ ve kuzât ve nüvvâb-ı mûmâ-ileyhimsiz şürût-ı muharrere-i mezbûre mûcebince şeref-yâfte-i sudûr olan işbu emr-i şerîf-i celîlü’ş-şânımın mazmûn-ı münîfi üzere amel ve hareket-birle mukāta‘ât-ı mezbûre ne minvâl üzere zabt u rabt cüz’î ve küllî mahsûlâtı cem‘ ve tahsîl oluna gelmiş ise yine ol vechile ahz u kabz ettirilip hilâf-ı şürût ve mugāyir-i emr-i âlîşânım vaz‘ ve hareketden tehâşî ve mücânebet eyleyesiz şöyle bilesiz alâmet-i şerîfe i‘timâd kılasız. Fî 5 S sene [1]243. Kostantıniyyeti’l-mahrûse.