İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 343 Hüküm no: 171 Orijinal metin no: [61b-2] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Bolu ve Kastamonu vesair Anadolu iskelelerinden İstanbul’a getirilecek olan kerestenin çap ve fiyatı ile ilgili yapılan düzenleme Kereste hakkında ilmühaberdir. Dârü’l-hilâfeti’l-aliyye’nin havâyic-i zarûriyesinden ma‘dûd olan ecnâs-ı kerestenin ve fiyat ve celb ve nakli maddeleri taht-ı nizâm ve râbıtaya bend ve tevsîk ve Rumeli tarafına mahsûs kereste nâzırı nasb ve ta‘yîn olunmuş ise de Anadolu bir sûret bulmamış olduğundan ol tarafın dahi bir hüsn-i nizâm ve râbıtaya idhâline bakılmak lâzımeden olup ancak Anadolu iskeleleri Rumeli sevâhili misilli merbût ve birbirine civâr olmayıp Akdeniz’de kâin Kemer ve Molova ve Karasu ve İznikmid ve Bahr-ı siyah’da kâin Sakarya ve Akçaşehir’den Sinob’a varınca vâki‘ iskelelerin husûsiyle Kalas iskelesinin birbirlerine ba‘îd ve Anadolu cânibinden tevârüd eden kereste elvâh katı küllî ise de kat‘ edenler Rumeli misilli mahâll-i sâireden gelip bütün bütün kendilerine medâr-ı ma‘âş ittihâz eden baltacı re‘âyâsı misilli olmayıp bulunmadıkları iskelelere kazâlarda mutavattın ahâlî ve rençber gürûhundan olarak kat‘ eyledikleri keresteyi hemen buldukları ve hâllerine elverdiği vechile fürûht edegeldiklerini ve bu cihetle işbu Anadolu kerestesine vaz‘-ı fiyat olunmak lâzım gelse ötedenberü mahallerinde ve bu tarafda ıttırâdı olmadığı hasebiyle hadd-i i‘tidâli bulunamayıp ziyâdece fiyat takdîri lâzım gelse mîrî ve ibâdullâha muzır olacağı zâhir ve dûn fiyat vaz‘ olunmak üzere ahâlî-yi merkūme kereste kat‘ından ferâgat ederek lâyıkıyla kereste göndermeyecekleri emr-i bâhir olduğuna binâen bu fiyat maddesi bu tarafda lâyıkıyla tebeyyün etmeyeceği ecilden fîmâ ba‘d vürûd edecek kerestenin fiyatları ziyâde ve noksan kabûl etmemek ve çapları dahi gönderilecek defter mûcebince olup hilâfı zuhûr ederse Rumeli nizâmı vechile baltalanmak üzere bir kıt‘a çap defteri tanzîmiyle fiyatlarının mahallerinde tahkīki lâzımeden olduğundan mârrü’l-beyân iskelelerden tevârüd ede gelen kerestenin ecnâsları ve çaplarını mübeyyin Mi‘mâr ağa ma‘rifetiyle bir kıt‘a defter terkīm ettirilerek keyfiyet diğer takrîr ile lede’l-istîzân Bolu ve Kastamonu sancakları dâhilinde olan sevâhil kazâları iskelelerinden Dersa‘âdet’e [62a] gelmekde olan ecnâs-ı kerestenin çaplarına göre fiyat ve mahallerinde kat‘iye ve nakliye ve navl-ı sefâyin husûsları alâ-vechi’t-tahiyye tahkīk ve zahîre ihrâc ve i‘lâm ve defâtîri takdîm olunmak bâbında livâeyn-i mezkûreteyn mutasarrıfı sâbık atûfetlü Rauf Paşa hazretlerine tastîr buyrulan tahrîrât-ı seniyye ve takrîr-i mezkûr ve çap defteri ve ta‘yîn olunan Mi‘mâr halîfesi İsmail ve keresteci esnâfından Hacı Mehmed nâm kimesnelerin vusûllerinde ber-mûceb-i irâde-i aliyye livâeyn-i merkūmeynin hâvî olduğu iskelelere buyruldu tahrîr ve mûmâ-ileyhimâ ma‘iyyetlerine adam terfikîyle irsâl ve her bir iskelenin fiyat ve kat‘iye ve nakliyesi tashîh ve tahkīk olunarak terkīm ve takdîm olunan defâtir ve i‘lâmâtla mûmâ-ileyhimâ i‘ânet olunmuş idiğinden bahisle keyfiyet zikrolunan i‘lâmât ve defâtirinden ma‘lûm olacağını müşârun-ileyh bir kıt‘a kāimesinde tahrîr ve inhâ etmekle sâdır olan fermân-ı âlî mûcebince kereste hakkında müesses olan nizâma tevsîkan îcâbını i‘lâm eylemek üzere Şehremîni atûfetlü efendi hazretlerine lede’l-havâle ol dahi Mi‘mâr ağa ve mahallinden gelen adamlar ve keresteciler ve reisler kethüdâsı ve üç nefer sefâyin rüesâsı ve keresteci esnâfından on beş nefer mikdârı Müslim ve re‘âyâ ve erbâb-ı vukūfdan mu‘teber neccâr kalfaları celb ile defâtir ve irâde-i mezkûre cümlesinin muvâcehesinde ferden ferdâ kırâet olundukda defâtir-i merkūmede muharrer kat‘iye ve nakliye ve navl-ı sefâyin fiyatları hadd-i i‘tidâl üzere ve kerestenin çapları dahi usûl-i kadîme vechile olup bu vechile kat‘ ve Dersa‘âdet’e irsâl olunduğu hâlde cânib-i mîrîye ve esnâf ve ashâb-ı ebniyeye bi’l-vücûh hayır ve menfa‘ati müstelzim olacağı cümle ikrâr etmişler ise de zikrolunan iskelelerden Akçaşehir ve İnebolu ve Ginolu ve Bendereğli ve Bartın iskelelerinde sâkin ahâlî ötedenberü zikrolunan iskelelere kereste kat‘ ve nakliyle me’lûf olan fukarâya her bâr akçe vererek diledikleri çap üzere kereste kat‘ ve nakl ve ol iskelelerde olan mağazalarına vaz‘ ve kendi sefîneleriyle Dersa‘âdet’e irsâl ile ziyâdece kâr ederek ihtikârı i‘tiyâdlanmış olduklarından bu def‘a karâr-gîr olan çaplarda evvelki derece intifâ‘ları olunamayacağından çap-ı mezkûreye râzı olmalar için kereste-keş fukarâyı iğfâlden hâlî olmadıklarını mahallinden gelen Mi‘mâr halîfesi ve keresteci Hacı Mehmed ifâde ve takrîr ve zikrolunan muhtekirler yerli ve sefâyin ashâbı bulunup mahallerinde kayıklarını karaya çekip cümlesine vefâ edecek keresteyi hâzır eyledikleri hâlde kayıklarını deryâya tenzîl ve hemen tehyie olunan keresteyi vaz‘ ile bilâ-tevakkuf irsâl ede gelmeleriyle bunlar men‘ olunmak lâzım gelse mahalleri denizaltı olmak hasebiyle Rumeli misilli Dersa‘âdet’den ve mahâll-i sâireden kayıklar gitmesi müte‘assir ve gitseler dahi ol iskelelerde deryâdan tahaffuzları mümkün olamayacağını ve hamûle beklemeğe cesâret edemeyeceklerini bahs ve tezekkür etmeleriye bu sûretde zikrolunan ashâb-ı sefâyin men‘ ile Rumeli cânibi misilli külliyetli sermâye verilerek kereste nâzırı unvânıyla Dersa‘âdet’den biri nasb ve ta‘yîni mi buyrulur yohsa gelen defterlerde muharrer fiyat ve çap mûcebince kereste irsâliyle dikkat eylemek şürûtu ve tehdîdât-ı lâzıme derciyle mârrü’l-beyân ashâb-ı sefâyinin kemâ-kân ibkāları mı tecvîz buyrulur re’y-i âlîye menût olup ancak kazâlar a‘yânlarından biri memûr kılınmak lâzım gelir ise kereste-keş fukarâya ve kabline [vaktiyle] akçe vermeyip alacakları kereste-bahâlarını şu ve bu sâlyâne hesâbına mahsûb ettim diyerek gadrdan hâlî olmayacağı zâhir ve Anadolu cânibinden gelen kereste Rumeli tarafından vârid olan kereste misilli cesâmetli olmayıp elvâh vesâir sagīr kereste makūlesinden ise de külliyetli olmak mülâbesesiyle Rumeli kerestesinin üç dört katına bâliğ olacağı bedîhî ve bâhir olup defâtir-i merkūmede muharrer ecnâs-ı kerestenin karâr-gîr olan fiyatları çaplarına nazaran sâbıklarında dûn ve ehveniyyet rû-nümûn olduğu beyânıyla bi-mennihî te‘âlâ kereste-i merkūmeyi vârid olan i‘lâmât defterlerinde ta‘ahhüdleri mûcebince çaplarını bozmayıp öylece kat‘ ve irsâl edip mukarrer kat‘iye ve nakliye ve navullarını dahi ziyâde taleb etmemek ve zikrolunan iskelelerden kangısından çap-ı mu‘ayyenesinin hilâfı kereste gelir ise nizâm-ı sâbıkı üzere baltalanmak ve mahallinde kat‘ ve nakl edenler ve sefînesiyle getirenlerin ve fiyat-ı mu‘ayyenesinden ziyâdeye satılmak dâ‘iyesinde bulunanların tedîbât-ı lâyıkaları icrâ kılınmak ve ber-mantûk-ı ta‘ahhüd çap-ı mu‘ayyeneleri üzere mahallerinde kereste kat‘ ve iskelelere nakilleri tenbîh [ve] tekîd olunarak her bir iskelenin çapı ve fiyatını mübeyyin birer sûret ile iktizâsına göre evâmir-i aliyye ısdâr ve tisyâr olunmak ve Rumeli kerestesi misilli Anadolu kerestesi dahi sefâyin ile vürûdunda keresteci esnâf-ı nizâm-ı kadîmleri üzeri Ayazma iskelesi dükkânları’çün navlu on buçuk ve Cebeali ve Fenar ve Balat ve Eyüb ve Galata ve Hasköy ve Tophâne ve Beşiktaş ve Ortaköy ve Yeniköy ve Üsküdar ve Kumkapı ve Samatya ve mahâll-i sâirede vâki‘ dükkânlarının bu‘dlarına mebnî onu onbir nakliye ve isdifiye ve ber-nehc-i şer‘î onu on bir buçuk hesâbıyla ticâret zam ve ibâdullâha bey‘ etmek ve esnâfın dükkânları navullarına her nev‘ keresteden çap-ı mu‘ayyenesiyle fiyat-ı mukarreresini ibâdullâh bilip aldanmamak için Hâssa mi‘mârı mührüyle memhûr pusulalar yapışdırılıp ona bakılarak alınıp satılmak ve dükkânı önünde pusulası olmayan ve fiyatından ziyâde <> satmak dâ‘iyesinde olan keresteci tedîb olunmak üzere nizâma rabt ile işbu nizâm dâimâ düsturü’l-amel tutulması’çün fazîletlü İstanbul kādısı efendi hazretleri tarafına ve kendilerine ve İhtisâb ağası ve Mi‘mâr ağa câniblerine ve keresteci reisler kethüdâlarına başka başka ilmühaberleri i‘tâsıyla tanzîmi husûsunu i‘lâm etmekle meâl-i i‘lâma nazaran bu vechile irâde-i aliyye ta‘alluk eder ise ol vechile iktizâsının icrâsı lâzım geleceğinden ve Bahr-ı siyah’ın Rumeli cânibinden Der-aliyye’ye tevârüd eden bi’l-cümle kerestenin şerh-i âlî üzere Mi‘mâr ağa ma‘rifetiyle tertîb olunmuş olan defterde muharrer her bir nev‘ kerestenin fiyatından on parada iki parası ticâret-i esnâf olarak ba‘de’l-ihrâc yine ağa-yı mûmâ-ileyh ma‘rifetiyle ber-vech-i i‘tidâl tanzîm olunan çap defterinde muharrer kerestelerin asl-ı sermâyesiyle ashâb-ı sefâyin ve rüesâya ta‘yîn olunan navl-ı sefîne fiyat-ı mezkûreden fürû-nihâde olundukdan sonra bâkīsi ticâret-i mîrî olarak Mukāta‘ât hazînesine teslîm olunmakda idiği ve bi’l-cümle tevârüd eden keresteden yüz akçede dört akçe İslâmdan ve beş akçe re‘âyâdan resm-i gümrükleri her bir cins kerestenin gümrüğü ticâreti dâhil olmayarak ma‘a navul asl-ı sermâyesinden ba‘de’l-hesâb Mukāta‘ât hazînesine teslîm olunmakda olan ticâretden i‘tâ olunmak nizâmından idiği ba‘de’l-ihrâc ticâret-i [62b] mîrî maddesinin keyfiyeti tekrar emîn-i mûmâ-ileyh hazretlerinden isti‘lâm olundukda Anadolu kerestesenin Rumeli kerestesi hakkında müesses olan nizâmına tatbîkan tanzîmi husûsunu Mi‘mâr ağa ve keresteci esnâfı ve tüccâr tâifeleri ve sâir lâzım gelenleri celb ile müzâkere işbu Anadolu kerestesinden sa‘yen li’l-mîrî Mukāta‘ât hazînesine ne mikdâr fâiz gösterilmek îcâb edeceği dermiyân olundukda Anadolu kerestesi Rumeli kerestesine kıyâs etmeyip ancak mahallerinden ber-mûceb-i i‘lâmât ve defâtir ta‘ahhüd ve kabûl olunduğu çap ve fiyat üzere gelir ise envâ‘-ı kerestenin mahallinden kat‘iye ve iskeleye nakliye ve iskelelerden Âsitâne-i sa‘âdet’e nakli’çün navl-ı sefînesi her neye bâliğ olur ise beher on guruşluk keresteden ma‘a gümrüğü cânib-i mîrîye iki buçuk guruş ticâret-i mîrî zammolunup bâlâda muharrer olduğu vechile keresteci esnâfına beher on guruşda bir buçuk guruş ticâret ve Ayazma’daki dükkânları’çün beher on guruşda yirmi para mahâll-i sâirede olan dükkânlar için on guruşda bir guruş ihrâcına ve istifiye tahsîs olunsa hem cânib-i mîrîye enfa‘ ve ibâdullâha hayır olacağı ve eğerçi işbu Anadolu kerestesine bu vechile nizâm verilip çap-ı mezkûr mûcebince getirilmeyip el-ân gelmekde olan uygunsuz çap ile gelir ise zamm-ı mezkûr el-yevm mütedâvil olan keresteye zam kabîlinden olarak bu keyfiyet ebniye-i mîrîye ve ibâdullâha mazarrat olacağı bi’l-ittifâk bahs ve beyân ederek zâhir-i hâlde zamm-ı mezkûr Rumeli cânibine nazaran cüz’iyyat makūlesi görünür ise de Anadolu kerestesi Rumeli cânibinden gelen kerestenin birkaç katı olacağına mebnî Anadolu kerestesinin hâsıl olacak fâizi Rumeli fâizinden ezyed olacağını ifâde eylediklerinden temellerinden gelen defâtir Mi‘mâr ağa ma‘rifetiyle bir kıt‘a defteri tahrîr ve her nev‘ kerestenin ber-minvâl-i muharrer fâiz-i mîrî ve ticâret-i esnâf ve ihrâc ve istifiyeleri başka başka esâmîleri tahtına terkīm ettirilerek takdîm kılındığı beyânıyla sûretde ol vechile tanzîmi irâde buyrulduğu hâlde ta‘ahhüdleri ve bâlâda zikr olunduğu vechile iskelelerden tevârüd edecek kerestelerin çap-ı mu‘ayyene ve fiyat-ı mukarrere üzere kat‘ ve irsâl eylemeleri’çün Anadolu iskelelerine birer kıt‘a sûret ile başka başka evâmir-i aliyye ısdârı muktezâ-yı maslahat idiğini i‘lâm etmekle ber-mûceb-i i‘lâm tanzîmi irâde-i aliyyeye tevâfuk eylediği hâlde iktizâsına göre suver ve evâmiri ve Mukāta‘ât hazînesi defterlerine ilmühaberleri i‘tâsıyla tesviyesi menût-ı re’y-i âlî idiği ve Rumeli kerestesi hakkında karâr verilen nizâmında her nev‘ kerestenin mahallinde re‘âyâdan alındığı fiyat ve Mi‘mâr ağa ma‘rifetiyle ber-vech-i i‘tidâl tertîb olunan çap defteri Başmuhâsebe’ye kayd ile birer sûreti dahi mahallerinde sicillât-ı mehâkime tescîl ile bir vakitde zam ve taklîl ve ism ve cismi tağyîr ve tebdîl olunmamak ve envâ‘-ı kereste ba‘d ez-în mukayyed olan çapına muvâfık gelmek ve eğer noksan gelir ise baltalanmak ve re‘âyânın dağdan indirdikleri ecnâs-ı kereste defter-i mezkûrda muharrer fiyat-ı mukayyedesiyle Kereste nâzırı tarafından iştirâ ve bahâsı an-nakdin ashâbına edâ olunmak şürûtu münderic ve mastûr iken defter-i mezkûr Başmuhâsebe’ye kaydolunmamış ve çaplarından sarf-ı nazar ile hemen kereste-i mezkûrenin tûlleri ve Dersa‘âdet’de fürûht olunacak fiyatları tasrîhiyle Mi‘mâr ağa tarafından celb olunan defter Başmuhâsebe’ye kayd ile el-hâletü hâzihî onu ile amel olunmakda idiği derkenârdan müstebân ve ol vechile Rumeli câniblerinden gelen kerestelerin bir başı kalın bir başı ince olarak çapdan berî olup ebniye-i mîrîye ve ibâdullâha mazarrâtı bedîhî ve nümâyân olduğuna binâen işbu Rumeli kerestesinin dahi mukaddem karâr ve nizâm verilen çap üzere isticlâbı lâzım gelir ise Başmuhâsebe’de bâlâlarına merbût hıfz olunan çap defterlerinin sûreti ihrâc ve kereste nâzırı tarafına irsâl olunarak ve ona göre kat‘ ve irsâl eylemesi’çün tekîdi hâvî emr-i şerîf takrîr ve tisyârı re’y-i âlîye menût mevâddan idiğini emîn-i mûmâ-ileyh zikrolunan i‘lâmında iş‘âr etmekle zikrolunan çap defteri kaydı ihrâc olunarak iktizâsı suâl olundukda Rumeli kerestesinin hîn-i tanzîminde Mi‘mâr ağa ma‘rifetiyle tertîb olunup derkenâr olunan çap defteri Dîvân-ı hümâyun’dan vürûd eden ilmühaber mûcebince Başmuhâsebe’ye kayd ile mahallinde kat‘ olunan kerestenin defter-i mezkûrda muharrer çap üzere kat‘ ve fiyatı dahi yine defter-i mezkûrda muharrer fiyat üzere Kereste nâzırı tarafından ashâbına tediye olunması’çün Kereste nâzırı tarafına sûreti verilmiş olduğundan bu tarafda ashâb-ı sefâyin ve rüesâya i‘tâ olunmakda olan navl-ı sefâyin dahi kezâlik defter-i mezkûra tatbîkan hesâb olunmuş olduğundan bu sûretde tekrar sûret irsâlinden sarf-ı nazar ile fakat tekîdi hâvî emr-i şerîf ısdârı iktizâ eylediği Başmuhâsebe’den derkenâr olunmağla derkenâr olunduğu üzere tekîdi hâvî emr-i şerîf ısdârı mantûk-ı re’y-i sâmî idiği ve Anadolu iskelelerinden İznikmid ve tevâbi‘i ve Sakarya iskeleleri Bolu sancağında bulunmadığından müşârun-ileyh Rauf Paşa hazretleri tarafından ta‘yîn olunan mübâşir zikrolunan iskelelere gitmeyip husûs-ı mezbûra memûr mi‘mâr halîfesi ve keresteci ustası dahi gitmiş ve ol vechile defteri gelmemiş olduğu cihetle bunlardan dahi sâir iskeleler misilli çap ve fiyat defterleri isticlâbı’çün Hudâvendigâr ve Kocaeli sancakları mutasarrıfı sa‘âdetlü Hüseyin Paşa hazretleri tarafından bâ-buyruldu adam terfîkiyle me’mûr-ı merkūmân bâ-emirnâme-i sâmî zikrolunan iskelelere gönderilmek muktezâ-yı maslahat idiğini emîn-i mûmâ-ileyh i‘lâmında inhâ etmekle bu maddenin dahi inhâsı üzere tanzîmi menût-ı re’y-i âlî idiği bâ-takrîr lede’l-arz derkenâr ettirildiği vechile müşârun-ileyh tarafımızdan bâ-tezkire iş‘âr olunmuş ve bend-i evvelde mezkûr kereste nâzırı ta‘yîninden sarf-ı nazar ile husûsât-ı sâirenin icrâsı tensîb kılınmış olmağla takrîri mûcebince evâmir-i şerîfe ve suver ve ilmühaberin ısdâr ve i‘tâsı tanzîm olunmak bâbında fermân-ı âlî sâdır olmağın İznikmid ve tevâbi‘i ve Sakarya iskelelerine irsâl olunmak üzere merkūmân mi‘mâr halîfesi ve keresteci ustası taraf-ı düstûrîlerine gönderilmiş olmağla ma‘iyyetlerine bâ-buyruldu adam terfîkiyle zikrolunan iskelelere irsâl ve ol vechile lâzım gelen defterlerin celb ve istihsâli’çün Hudâvendigâr sancağı mutasarrıfı vezîr-i mükerrem sa‘âdetlü atûfetlü Hüseyin Paşa hazretlerine tezkire-i sâmî yazılmış olduğu ba‘de’l-ihrâc mûcebince Başmuhâsebe’ye kayd ile Anadolu sevâhili iskelelerinde ber-mûceb-i i‘lâmât ve defâtir Dersa‘âdet’e irsâline müte‘ahhid oldukları kerestenin çap-ı mu‘ayyene ve fî‘ât-ı mukarrere üzere irsâl eylemeleri’çün iskelehâ-i merkūmeye başka başka sûret ve defter ile evâmiri ve Rumeli cânibinden kat‘ ve irsâl [63a] olunmakda olan kerestenin yedinde olan çap defterine tatbîkan kat‘ ve irsâl eylemesi’çün kereste nâzırı tarafına tekîdi hâvî emri ve iktizâ eden mahallere ilmühaberi verilmekle İstanbul kādısı fazîletlü efendi hazretleri tarafına dahi işbu ilmühaber verildi. Fî 10 min-şehri Rebî‘ülâhir sene 1243.