İstanbul Mahkemesi 154 Numaralı Sicil (H. 1237-1246 / M. 1822- 1831) cilt: 88, sayfa: 404 Hüküm no: 226 Orijinal metin no: [77b-2] Bu defter İBB Kültür A.Ş. ve Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi ortaklığı ile hazırlanmıştır. Yemen kahvesi dışında kahve kavurmak, dövmek ve satmanın yasak olduğu Efrenc kahvesinin tahmîsde ve dibek ile sâir mahallerde men‘ine dâir Akzâ kuzâti’l-Müslimîn evlâ vülâti’l-muvahhidîn ma‘denü’l-fazli ve’l-yakīn râfi‘u a‘lâmi’ş-şerî‘ati ve’d-dîn vârisü ulûmi’l-enbiyâi ve’l-mürselîn el-muhtassu bi-mezîd-i inâyeti’l-Meliki’l-Mu‘în mevlânâ İstanbul kādısı -zîdet fezâilühû- ve iftihâru’l-emâcid ve’l-ekârim câmi‘u’l-mehâmid ve’l-mekârim el-muhtassu bi-mezîd-i inâyeti’l-Meliki’d-Dâim dergâh-ı mu‘allâm kapıcıbaşılarından Âsitâne-i sa‘âdetim gümrüğü emîni Mîr Salih -dâme mecdühû- ve mefâhirü’l-emâcid ve’l-a‘yân hâcegân-ı Dîvân-ı Hümâyûn’umdan İhtisâb Nâzırı el-Hâc Mustafa ve Âsitâne-i aliyyem Tahmîshâne Emîni Numan Bey ve Galata ve liman nâzırı silâhşorân-ı hâssamdan Mehmed Nuri Bey‘ -zîde mecduhum- tevkī‘-i refî‘-i hümâyûnum vâsıl olucak ma‘lûm ola ki Mukāta‘ât Hazînesi’ne rabt ile idâre olunmakda olan Dersa‘âdet’im tahmîshânesinde fi’l-asl yevmiye iki bin vakıyyeden mütecâviz kahve sahk ve fürûht olunur iken el-hâletü hâzihî tahmîshâne-i mezbûrede Yemen ve Efrenc olarak yevmiye dört yüz nihâyet beş yüz vakıyye meshûk kahve ancak fürûht olunabilip bu derecede meshûk kahvenin adem-i revâcı esvâk ve pazarda ve sâir ba‘zı mahallerde Efrenc kahvesinin çekirdek olarak satılması ve meshûk Yemen kahvesinin yirmi beş dirhemi otuz ve Efrenc kahvesinin yirmi beş dirhemi yirmişer paraya fürûhtu takrîbiyle herkes çekirdek almağa ve meshûk alan dahi Efrenc kahvesi mübâya‘asına hâhişker olmasından neş’et edip ancak bu reviş ile tahmîs-i mezbûrdan Mukāta‘ât Hazînesi’ne me’mûl derece nef‘ u nemâ hâsıl olmayacağından gayrı nizâmı vechile Dersa‘âdet’ime tevârüd ile tüccârı yedinden bi’l-mübâya‘a mîrî mâlı olmak üzere el-yevm mahzenlerde üç yüz bin vakıyye mikdârı Yemen ve Efrenc kahvesi mevcûd ve bir tarafdan tüccâr mâlı olarak tevârüd eden Yemen kahvesi dahi ashâbı yedlerinde mevkūf olup tahmîs-i mezbûrda el-yevm meshûk ve fürûht olunmakda olan kahvenin adem-i revâcına ve mevcûd olan çekirdeğin külliyetine nazaran mevcûdun ancak iki seneye karib müddetde tekmîli müyesser olabileceğinden mâ‘adâ kahve tûl müddet durdukça fenâ-pezîr olur makūleden olmak mülâbesesiyle bilâhare Mukāta‘ât Hazînesi’ne zarâr ve ziyânı mûcib ve bu takrîb ile tüccâr mâlı olarak tevzî‘ için mevkūf olan ve bir tarafdan tevârüd eden Yemen kahvesi dahi ol zamâna kadar dûçâr-ı tevkīf olarak hem durdukça fenâ bulmak ve hem sermâye tedâvül eylemek maddeleri dahi tâife-i tüccârın gadr ve ziyânını müstevcib olacağı ecilden Yemen çekirdeği misillü Efrenc çekirdeğinin dahi nizâma rabtı husûsu etrâfıyla mütâla‘a ve erbâb-ı vukūf ve tâife-i tüccâr ile lede’l-müzâkere müste’men tüccârı Dersa‘âdet’ime getirdikleri Efrenc [78a] kahvesini ötedenberü olageldiği üzere tahmîshâne ve taşra tüccârına külliyet üzere bey‘ ve fürûht etmekde ise de vikāye-i nâmûs-ı ticâret için fîmâ-ba‘d çerçici misillü dirhem ve terâzî ile dükkân ve mağazalarda ve ehl-i İslâm attâr ve sâir re‘âyâ-yı Devlet-i aliyyem dahi çekirdek olarak bir mahalde Yemen ve Efrenc kahvesi satmamak ve hâne ve sâir mahallerde dahi dibek ile kahve sahk olunmayıp olunduğu ihsâs olunur ise me’mûr ma‘rifetiyle men‘ ve terbiye olunmak üzere nizâma rabt olunarak ba‘d-ez-în tahmîs-i mezbûrda i‘mâl olunan kahveden mübâya‘a olunduğu sûretde hazîne-i mezkûreye nef‘i rû-nümûd ve attârân dahi çekirdekden bulduğu temettu‘u meshûkdan ederek buna hoşnûd oldukları misillü iktizâsı vechile bahâsı dahi birkaç para tenzîl ve kahve dahi a‘lâca i‘mâl kılındığı sûretde sâye-i şevket-vâye-i şâhânemde her zamân ve bâ-husûs takarrüb eden eyyâm-ı mübârekede ibâdullâha mahzûz olacakları beyânıyla ber-minvâl-i muharrer nizâma rabtı muvâfık-ı emr u irâde-i seniyyem kılınır ise yedine bir kıt‘a emr-i şerîfim ısdâr ve i‘tâ kılınmasını emîn-i mûmâ-ileyhe bâ-takrîr inhâ etmekden nâşî nizâm-ı keyfiyeti ba‘de’l-ihrâc iktizâsı ricâl-i Devlet-i aliyyem’den Mukāta‘ât Hazînesi’nin vâridâtı nâzırı iftihâru’l-emâcid ve’l-ekârim es-Seyyid Abdurrahman Nâfiz -dâme mecdühû-dan isti‘lâm olundukda Dersa‘âdet’ime tevârüd eden kahve tahmîshâne-i mezkûr müdîri tarafından iştirâ ve ba‘de’s-sahk kâr-ı şer‘î ta‘yîniyle esnâfa bey‘ olunmak ve Efrenc kahvesinin bey‘ ü şirâsı dahi buna tatbîk kılınmak ve ba‘d-ez-în tahmîs-i mezkûra dâir hayr ve nef‘i tahkīk olunacak maddeler tahkīk olundukça ifâde ve beyân olunmak husûsları tahmîs-i mezkûrun nizâmında münderic ve musarrah idüğü zâhir ve ayân olduğuna ve meâl-i takrîr Mukāta‘ât Hazînesi’ne nef‘i ve ibâdullâh ve tüccâr ve attâr esnâfına hayrı müstelzim göründüğüne binâen müdîr-i mûmâ-ileyh ile attâr esnâfından söz anlar mu‘teberlerinden çend nefer kimesneler nezdine celb ile tahmîs-i mezbûrda ba‘d-ez-în Efrenc kahvesi sahkı ve çekirdek fürûhtu men‘ olunarak şimdiki sûretden a‘lâca Yemen kahvesi sahk olunduğu ve fiyatından dahi münâsibi mikdâr tenzîl kılındığı sûretde meshûkan yevmiye ne mikdâr kahve bey‘ edebilecekleri suâl olundukda Efrenc tüccârı ötedenberü sattıkları misillü Efrenc kahvesini tahmîs-i mezbûra ve taşra götürülende külliyet üzere fürûht edip dirhem ve terâzî ile perâkende satmadıkları ve teb‘a-i Devlet-i aliyyem dahi ber-minvâl-i muharrer hiçbir mahalde çekirdek kahve fürûht eylememek ve hâne ve sâir mahallerde dahi dibek ile kahve sahk olunmamak üzere men‘ olunduğu ve el-hâletü hâzihî tahmîs-i mezkûrda sahk olunan Yemen kahvesi şimdiki sûretden a‘lâca sahk ve beher yirmi beş dirheminin fiyatından dörder parası tenzîl ile yirmi altışar para fî-takdîr olunduğu sûretde şimdilik yevmiye bin beşer yüz kıyye ve gittikçe dahi ziyâde <> meshûk Yemen kahvesi fürûhtuna müte‘ahhid olmalarına bu sûretde Yemen kahvesinin beher yirmi beş dirheminin bahâsından dörder para tenzîl olunacağından sûretâ nef‘-i mîrî görünmez gibi ise de meshûkan şimdi fürûht olunan yevmî beş yüz kıyye kahve yerine bin beş yüz ve gittikçe dahi ziyâde fürûht olunacağından ziyâde bey‘den hâsıl olacak ticâret fiyatdan tenzîl olunacak ve dörder parayı kurtardıkdan sonra fazla ticâret hâsıl olacağı zâhir ve Efrenc çekirdeği fürûhtu dahi ber-mûceb-i nizâm Yemen kahvesi nizâmına tatbîkan ba‘d-ez-în men‘ olunduğu sûretde meshûk kahvenin ziyâde bey‘ ve fürûhtunu ve bu cihetle der-mahzen mevcûd olan kahve sürülerek derkâr olan mazarratın indifâ‘ını ve yedlerinde olup tevzî‘ bekleyen tüccâr kahvesinin dahi küşâyiş-i revâcıyla tedâvül ve ahz u i‘tâyı müeddî idüğü bedîhî ve bâhir olduğu ecilden ber-mûceb-i inhâ ve ta‘ahhüd fîmâ-ba‘d Yemen kahvesi nizâmı misillü Efrenc kahvesi dahi çekirdek olarak bir mahalde bey‘ ve fürûht ve hâne ve sâir mahallerde dahi dibek ile kahve sahk olunmamak bâbında siz ki gümrük emîni ve ihtisâb nâzırı ve tahmîs müdîri ve Galata ve liman nâzırı mûmâ-ileyhimsiz size hitâben müekked emr-i şerîfim ısdârı ve tahmîs-i mezbûrda meshûk Efrenc kahvesi fürûht olunmayıp şimdiki sûretden a‘lâca Yemen kahvesi sahk ve beher yirmi beş dirhemi yirmi altı paraya olarak fürûht olunmak üzere tanzîmi muvâfık-ı emr u irâde-i aliyyem idüğünü i‘lâm etmekle ber-mûceb-i i‘lâm emr-i âlîşânım ısdârıyla tanzîm ve tesviyeye mübâderet olunmasına ve irâde-i aliyyem ta‘alluk etmekle ol vechile amel ve harekete mezîd-ikdâm ve ihtimâm eylemeniz fermânım olmağın işbu emr-i âlîşânım ısdâr ve i‘tâ olunmuşdur. İmdi keyfiyet irâde-i aliyyem mantûk-ı emr-i şerîfimden ma‘lûmunuz oldukda fermânım olduğu ve bâlâda bast u beyân kılındığı üzere fîmâ-ba‘d Yemen kahvesi nizâmı misillü Efrenc kahvesi dahi çekirdek olarak bir mahalde bey‘ ve fürûht ve hâne ve sâir mahallerde dahi dibek ile kahve sahk olunmamak ve tahmîs-i mezbûrda meshûk Efrenc kahvesi fürûht olunmayıp şimdiki sûretden a‘lâca Yemen kahvesi sahk ve beher yirmi beş dirhemi yirmi altı paraya olarak fürûht olunması husûsuna mübâderet ve hilâf-ı emrim vaz‘ u hareket vukū‘a gelmemesi emrine mezîd-i i‘tinâ ve dikkat eyleyesiz ve sen ki mevlânâ-yı mûmâ-ileyhsin sen dahi mûcib-i emr-i şerîfimle amel ve hareket eylemek bâbında fermân-ı âlîşânım sâdır olmuşdur. Buyurdum ki hükm-i şerîfimle vardıkda bu bâbda vech-i meşrûh üzere şeref-yâfte-i sudûr olan işbu emr-i şerîf-i celîlü’ş-şân-ı vâcibü’l-ittibâ‘ ve lâzimü’l-imtisâlimin mazmûn-ı münîfi üzere âmil olasın şöyle bilesin alâmet-i şerîfe i‘timâd kılasın. Fî 27 Receb sene 1245